Grad Prnjavor po mobilizacijskom planu popunjavao je prvo prvi odred teritorijalne odbrane formacijski sa 434 pripadnika. Mobilisano u prvi odred 571 pripadnika, još u toku rata popunjavano 15 boraca. Ukupno raspoređeno tokom rata u odred 586 borac, a u osnovne jedinice odreda popuna je izvršena sa 586 boraca.
Kroz [1] jedinice 2.odred TO je rapoređeno u jedinice odreda 1.242 boraca, a prošlo kroz prekomande 1.311 pripadnika od fomiranja iz jedinica TO mjesnih zajednica do preformacije (10.6.1992.) sa unutrašnjim prekomandama i otpuštanjem. Prosjek starosti boraca 30 godina.
Mobilisano 435 u 2. odred TO opštine, još popunjeno 107 novih boraca, a raspoređeno 700 boraca, ukupno raspoređeno bez duplih rasporeda 1242 boraca. 3 poginula boraca..
Pregled strukturi raspoređenih u jedinice odreda po kategoriji lica
popuna
svega
%
3
4
5
Prosjek
mobilizacija
435
35,02%
386
38
11
31,02
popuna
107
8,62%
98
8
1
28,28
raspoređeno
700
56,36%
585
91
24
30,92
ukupno
1242
100,00%
1069
137
36
30,07
Procenat raspoređenih (3) vojnika je 86%, (4) podoficira 11% i oficira (5) je 3%. U rasporedu su bile i tri žene. Prosjek staroisti 30 godina.
1.aprila 1996. godine 1.lpbr Prnjavor i 1.mtb 27.mtbr zvanično mijenja naziv u novu 107.pbr i to u sklopu reorganizacije VRS.
Krajem marta 1996. godine uslijedila je masovna demobilizacija boraca prnjavorske brigade i jedinica 27.mtbr VRS sa područja opštine Prnjavor, nakon koje komanda Prvog korpusa naređuje spajanje ove dvije brigade u jednu koja sada dobija formacijski naziv 107. pješadijska brigada, sa vojnom poštom broj 2210 Srbac.
Tako je u prvoj polovini marta 1996. godine formirana komanda 107. pješadijske brigade na čijem čelu su bili komandant pukovnik Miodrag Suvajac i načelnik štaba potpukovnik Gojko Starčević.
Brigada fromacijski je brojala 4.113 boraca, 3.692 vojnika, 183 podoficira i 2.389 oficira. Sa područja opštine u brigadu je bilo popunjeno i raspoređeno 2.000 pripadnika ili 49%. u dva pješadijska bataljona i ostale jedinice brigade. Prosjek starosti 32 godine života.
Po novoj formaciji su formirani i komanda stana, vod veze, izviđački vod i četa vojne policije koji su i nadalјe ostali popunjeni lјudstvom u skladu sa formacijom, oficira 36, podoficira 16 i vojnika 667 ukupno 719, sa mobilizacijkim zborištem u s. Velika Ilova, dok su pozadinske i pješadijske jedinice bile popunjene samo potrebnim brojem lјudstva za održavanje i čuvanje naoružanja i materijalno-tehničkih sredstava.
Komanda Brigade sa prištapskim jedinicama se izmiješta na lokaciju u gradu Srbac, a IKM za Prnjavor u staroj zgradi komande 1.lpbr , komandanti major Tomić, major Merlović i kapetan Suvajac, a preostali dio lјudstva i jedinica na lokaciju kasarne u Sitnešima, Srbac i Dobroj vodi kod lovačkog doma i Šibovskoj. Sva skladišta naoružanja, minsko-eksplozivnih sredstava i ostalih materijalno-tehničkih sredstava su bila neprekidno obezbjeđivana naoružanom čuvarskom službom i pod stalnom kontrolom komande Brigade.
Naređenjem OG-1 od 6.1.1996. godine brigada se na Teslićkom ratištu u zoni odgovornosti Vitkovci – Gojakovac, povukla u dubinu teritorije,
Linija razgraničenja kontroliše patrolama. Konačno razgraničenje, a pod kontrolom IFOR-a i poljskog bataljona završeno je 19.1.1996. godine.
Iz zone borbenih dejstava izvučeno je sve teško naoružanje i prebačeno u Prnjavor na remont. Vojska se privikava na novu organizaciju rada, patrolima od Gojakovca do Žerkovine na rijeci Usori.
Period razgraničenja prošao je bez i jednog incidenta. Konačno, 21.3.1996. godine i posljednji borac povukao se iz zone razdvajanja. Do 31.3.1996. godine razduženi su gotovo svi borci. Sa radom nastavljaju pojedinci koji moraju svu opremu i naoružanje uskladištiti.
Bili smo najveća jedinica u Vojsci Republike Srpske i kroz brigadu je prošlo oko 10.000 ljudi. Imali smo u svom sastavu više od 150 borbenih vozila. Tokom Domovinskog odbrambenog rata učestvovali smo na gotovo svim ratištima i u velikim akcijama – rekao je Keser i dodao da je Prva oklopna brigada Vojske Republike Srpske imala veliki značaj u operaciji „Koridor“ i da je s pravom nazivana „šok šakom VRS“.
Prema njegovim riječima, ova jedinica je 1993. godine odlikovana Ordenom Nemanjića, dok je 1997. godine proglašena za najbolju u Vojsci Republike Srpske.
UDARNE SNAGE JNA I VRS
U pregledu planova razvoja ratnih jedinica JNA u Opštinskom sekretarijatu za narodnu odbranu za 1991. godinu nalazi se 329. oklopna brigada JNA, broj 5456, vojna pošta 8840 Banja Luka, sa mobilizacionim mestom kasarne Kozara Banja Luka.
1. OKB 1. KK VRS https://sr.wikipedia.org/sr- imao je oklopne bataljone naoružane sa 30 tenkova T-84 (1. OKB), dok su 2. i 3. OKB imali po 30 tenkova T-55, mehanizovani bataljon sa OT i BVP-om, više od samohodnih vozila BRBR DM 12.
Poginulo je 180 vojnika, 5 je nestalo, a 835 pripadnika je ranjeno. Borbeni put brigade trajao je 1.808 dana.
Prnjavorska popuna 329. brigada imala je 175 gubitaka: 5 poginulih, 22 ranjena, 21 ranjena i 124 bolesna. U 1. Okbru 54 gubitka: 7 poginulih, 3 umrla, 30 ranjenih, 4 ranjena, 6 bolesnih i 2 zarobljena. U radničkom bataljonu gubici su bili: jedan mrtav i ranjeni i 14 bolesnih vojnika.
Planom 329. okbr primljeno je 30 pripadnika vojne jedinice, a mobilizacija je izvršena sa 108 vojnih obveznika. Tenkovska jedinica JNA angažovala je 135 boraca sa područja opštine, a Prnjavorski odred TO još 377 boraca i 27 pripadnika „Vukova sa Vučijaka“. U OKBR je raspoređeno ukupno 539 boraca sa područja grada Prnjavora,
Prva oklopna brigada VRS imala je 313 pripadnika raspoređenih sa područja grada Prnjavora, a još 723 pripadnika raspoređena su u radnički bataljon koji je bio pri 1. okopnoj brigadi na području Donjeg Svilaja, Odžak.
IZILAZAK JEDINICA TERITORIJALNE ODBRANE OPŠTINE PRNJAVOR NA GRANICE OPŠTINE-MOTAJICU, DAN GRADA PRNJAVOR
33 godina od izilaska na Motajicu.
Početkom 1992. godine kada još nije stvorena Vojska Republike Srpske, a polazeći od procjene ugroženosti opštine Prnjavor ratnim dejstvima iz pravca Derventa[1] i stalnog praćenja vojnopolitičke situacije od organa lokalne vlasti. I dalje se organizuju formirane jedinice TO po mjesnim zajednicama na izvršavanje obezbjeđenja važnih objekata i uspostavljanja vojnih punktova na pojedinim putnim komunikacijama u mjesnim zajednicama po naređenjima rejonskih štabova TO..
Počinje formiranje novih ratnih jedinica. Pored formiranih rejonskih štabova teritorijalne odbrane Prnjavor, Potočani, Donji Vijačani i Šibovska, formira se jedinica vojne policije i baterija PVO.
U Šibovskoj od jedinica rejonskog štaba Šibovske, Potočana i čete Trstenaca, koja je bila u sastavu 327.mtbr JA koja se rasipala, počinje formiranje Drugog teritorijalnog odreda opštine Prnjavor[2] i prilagođavanje na ratnu situaciju.
OPERATIVNE GRUPE -1 O STANJU 1.4.1992.god NA DIJELU BOSANSKOG BRODA I DERVENTE[1]
Raspadom Jugoslavije u toku 1991. – 92. godine , i međunarodne situacije Srpski narod u BiH trži načine rešavanja svoga nacionalnog pitanja. Štab TO opštine Prnjavor, a narošito obavještajni organ stalno prikuplja podatke o situaciji u regiji i u skladu sa procjenom političko -bezbjedonsne situacije o političkoj sistuaciji u opštini koja je nastala u početnom periodu rata, a naročito o međunacionalnoj sitauciji u opštini i regiji, koja je bila zadovoljavajuća, jer nije bilo međunacionalih problema među stanovništvom opštine, manji broj preduzeća je i dalje radio, pored problema u funkcionisanju. Škole i druge ustanove, i „kafići“ su takođe radili u vrijeme prvih mobilizacija jedinica JNA i TO opštine, uz preduzimanje mjera bezbjednosti stanovništva.
Prema vojnoj procjenio stepenu ugroženosti područja opštine,[2] s obzirom na opšti položaj opštine: udaljenost od Dervente 33km, od Broda još 25km, Srpca 43 km i sa Hrvatskom granicom na r. Savi u Dubočcu 43,5 km, i moguće napadne pravce sa sjevera duž komunikacije Brod – Derventa – Prnjavor radi zaštite opštine i odbrane etničkih srpskih prostora od opštine prema krajini od ratnih dejstava i ugroženosti od muslimansko-hivatskih snaga koji su već ovladali komunikacijom Brod – Derventa – Kotorsko, do blizu Doboja.
Opštinski organi vlasti u saradnji sa štabom TO opštine donose ispravan zaključak da se jedinice TO opštine iziđu i posjednu položaje na sjeverne padinama pl. Motajice.i preduzimaju mjere na snabdijevanju jedinica TO. Kasnije se uključuju pojedine starješenine iz komande 5.KJNA i ovaj pravac postaje značajan za uključivanje 5. korpusa JNA , jer je došlo do raspada 7.korpusa JNA gdje je granica bila r.Ukrina u opštini Prnjavor.
Obavještajni podaci OG-1
U pograničnim selima sa Hrvatskom i r. Savom sredinom 1991. godine Hrvati formiraju prve paravojne jedinice jačine jedne čete u Koraću, opština Brod, većinsko Hrvatsko selo (97,67%). Nauružavaju se u Modranu, Bunaru, Komarici. Oružje je slala regularna vlast iz Zagreba preko skelskih prelaza na r. Savi.
Na magistralnom putu Derventa – Prnjavor u mestu Palačkovci 8. septembra 1991. godine Hrvatska je po svaku cijenu pokušavala ratni sukob iz Hrvatske da prenese na Bosnu i Hercegovinu, miniran je i srušem most, srušile su ga paravojne formacije hrvatsko – muslimanskog naroda.
Najava rata na području Bosanskog Broda i Posavine počinje ratnim dešavanjima u Hrvatskoj 1991. godine. Zbog neposredne blizine Slavonskog Broda srpski narod u tadašnjoj opštini Bosanski Brod osetio je strahote rata u noći sa 15. na 16. septembra 1991. godine kada su iz rejona Slavonskog Klakara artiljerijom granatirana srpska sela na području opštine Bosanski Brod. U jutarnjim časovima 16. septembra 1991. godine granatirana je cigla na „Gramat“ u Klakaru i tom prilikom je ubijen na svom ratnom mestu inžinjer VOJISLAV GORANOVIĆ, rođen 19.2.1950. godine Dubica, opština Odžak. Srbin prva civilna žrtva rata u BiH. (grupa SOKO)
• Njemačka nastavlja sa isporukom tenkova Hrvatskoj, a uskoro će početi isporuka aviona. • U selu Svilaj je raspoređen tenkovski bataljon 108. brigade Zbora narodne garde. • U selu Modran postavili barikade, zatvaranje magistranog puta Doboj-Derventa.
Poslije izvršene mobilizacije jedinica Teritorijalne odbrane opštine Prnjavor, odred TO, kao operativna jedinica u sastavu 2.partbr TO upućuje se na Zapadno- Slavonsko ratište, dok na postoru opštine ostaju prostorne snage teritorijalne odbrane opštine samostalni vodovi i čete TO u svim mjesnim zajedinicama opštine koje izvršavaju zadatke obezbjeđenja objekata i teritorije opštine i održavanje visokog nivoa borbene gotovosti, racionalnijeg utroška MTS i planskogf angažovanja jedinica TO opštine preko Rejonskih ŠTO opštine putem naredjenje 3.11.1991.. Slijede nekoliko događaja koji su ostavili zapise o tim događajima.
Beli orlovi
Događaji koji su se početkom rata dešavali u Prnjavoru kada su „Beli orlovi“ pošli redom da pljačkaju i maltretiraju nesrpski živanj, umiješali su se Vukovi sa Vučijaka koji su ih ekspresno razoružali i protjerali iz grada. Otišli su tako što su na leđima odnijeli prikačenu parolu „ Mi smo izdajnici srpskog naroda“
U ovima aktivnostima učestvovalo je i jedno odjeljenje 5.bataljona vojne policije 5.korpusa JNA koje je 6.7. i 8. maja kroz vršenje vojnopolicijskih zadataka otkrilo i jednu paravojnu organizaciju, koja je sama sebe nazivala „Beli orlovi“, a koja nije bila ništa drugo do jedna kriminalna grupa čije su aktivnosti svodile na zastrašivanje lokalnog stanovništva i pljačku v rijedne imovine. Po dobijenoj saglasnosti, grupa je locirana, razoružana i predana u dalje postupanje nadležnom organu.
Na prostor Ribnjaka Prnjavor 11.5.1992. stigao je i zanoćio 5.bvp i izvršio neophodne pripreme za sutrašnje izvođenje borbenih dejstava u gradu Derventi. Bili su tu i starješine 5.KJA i načelnik CSB Banja Luka.(Monografija 1.bvp-birani da budu najbolji, Banja Luka, 2016. str. 56)
32 godina od Vozućkog ratišta 3.pb 1.lpbr Prnjavor
Zamjena jedinica na ratištu u Vozućoj
Na osnovu naređenja komandanta brigade, strp.pov.broj 01-186/93 od 16.3.1993. godine, izvršiti kompletiranje jedinica, dio 1. bataljona koji se nalaze na Ozrenu premješta se u bataljonu i odlazi na Ozren (Vozuća). Privremeno kao podrška 3. bataljonu na Ozrenu ostaje dio voda MB 82 mm 1. bataljona. po naređenju komandanta brigade
3.pb 3.pč
Dana 18.3.1993. izvlači se 3.pb iz zone odbrane 1.lpbr u Brčkom i upućuje na smjenu dijelova 1.pb u rejon s. Stog u Vozuću, opština Zavidovići, gdje organizuje odbranu na liniji Visić- Stolići – Gradac prema s. Mahoje-Zuber .[1]
Dana 14.3.1994. godine izvodi se marš 2/3 snaga 3.pb 1.lpbr sa komandantom 3.pb, bez bataljonske podrške, i vodom vojne policije brigade sa komandantom 1.lp brigade u očekujući rejon s. Bradići, teritorija HVO kroz liniju odbrane 27. mtbr 1.KK.
Uspješno izvršava zadatak 3.pb borbenog osiguranja desnog krila 27. mtbr 1.KK VRS i sprečavanje napada sa pravca Zavidovića. 19.3.1994. po naređenju komandanta 27. mtbr , dijelovi 3.pb izvlače se kroz zonu 111.br HVO Žepče preko r. Bosne u rejon s. Donja Bočinja (južni dio Ozrena) kada se bataljon kompletira.
Od 19.3.1994. do 26.3.1994. godine, 3.pb je u ulozi rezerve TG Ozren pri 3. ozrenskoj lpbr u rejonu Donja Bočinja, učestvuje sa pješadijskom četom „Vukova sa Vučijaka“ u izvođenju uspješne odbrane od napada ABiH na frontu s.Dolac – Blizna u r/o Bolačke pješadiske čete. Pripadnik „Vukova“ uspješno, bez nišanskih sprava, bestrzajnim topom pogađa tenk ABiH, za nagradu komandant brigade dodjeljuje pištolj tt (Spasojević) .
U rejonu Dolca ova kombinovana jedinica našeg sastava uspješno se bori i uspijeva zaustaviti ofanzivu muslimana.
Dolac
Dio snaga 1. i 2. bataljona posjeda položaje na Hatkinim njivama štiteći eventualni prodor snaga HVO-a i muslimana prema Crnoj Rijeci na Blatnici. U međuvremenu sve jedinice VRS, koje su se nalazile u sadejstvu sa snagama HVO, širi rejon Novog Šehara morale su se izvući jer je muslimansko-hrvatska koalicija počela da funkcioniše. Postojala je realna opasnost da ujedinjenim snagama Hrvati i Muslimani formiraju akcije širih razmjera.
Borbeni put 1.lpbr Prnjavor, strana 23.
GLAS BORCA lpbr Prnjavor, zapis o jednom danu u jednom rovu boraca brigade na Ozrenu.
[1] Jedinica je prešla preko uspostavljenog mostovnog mjesta prelaza u selu Bočinja na rijeci Bosna, kada je 1.7.1993. godine sklopljen pontonski most Pontonirskog bataljona 1.KK VRS , preko kojeg je , nakon izbijanja sukoba između muslimana i hrvata, hrvatska nejač iz Novog Šehera i okolnih sela pobjegla ispred muslimanske kame na slobodnu srpsku teritoriju. ( Srpska vojska, 22.12.1994. godine, str.34.)
U minulom Odbrambeno-otadžbinskom ratu Republike Srpske vođenom na prostorima prethodne SFRJ, odnosno BiH od 1991 do 14.12.1995. godine, područje opštine Prnjavor nije bilo ugroženo borbenim dejstvima. Međutim, Prnjavorčani daju veliki doprinos u stvaranju Vojske Republike Srpske i odbrani nacionalnih ciljeva srpskog naroda kroz državu Republiku Srpsku. To je vrijeme kada se ljudski i materijalni potencijali stavljaju u službu odbrane Srpskog naroda, u složenim nacionalnim i političkim uslovima koji su vladali na području bivše SFRJ-BiH.
područje opštine Prnjavor nije bilo ugroženo borbenim djejstvima
Na prostoru opštine od 631m2 sa 47.055 stanovnika prema popisu iz 1991. godine 72% je srpskog stanovništva, muslimana 15%, Hrvata 4%, Jugoslovena 4 %i ostalih 6%[1]
Pregled prema polnoj strukturi stanovništva opštine Prnjavor 1991.godine
Pregled raspoređenog ljudstva u opštini Prnjavor početkom rata:
Raspoređeni vojni obveznici
Prema prikupljenim podacima mobilizacijom u prvim mjesecima 1991. godine mobilisano je preko 3.400 pripadnika jedinica TO opštine, oko 1000 pripadnika jedinica JNA. Ukupno mobilisanih vojnih obveznika do maja 1992. godine je oko 5000 boraca
U ratne jedinice VRS i MUP-a mobilisano je tokom rata oko 6.000 boraca od oko 12.000 vojno sposobnih građana opštine, što čini 70,87% ukupnog muškog radnog stanovništva opštine od 15 do 64 godine, što obuhvata zakonsku vojnu obavezu od 17 do 60 godina života, odnosno 25,50% učešća stanovništva opštine po popisu iz 1991. godine.
Mobilizacijom je obuhvaćeno preko 70 ratnih jedinica Vojske i MUP-a, a najviše u 1. Krajiški korpus i Vazduhoplovstvo i PVO.
mobilisano je tokom rata oko 6.000 vojnih obveznika sa opštine, a prema evidenciji opštinskog organa evidentirano je učešće u ratu za preko 8.300 lica
Prnjavorski borci popunjavaju jedinice 1.KK VRS: matičnu Prnjavorsku laku pješadijsku brigadu, Motajički 1. bataljon u sastavu 27. motorizovane brigade, većim dijelom Udarni bataljon „Vukovi sa Vučijaka“ Prnjavor zatim 16. krajišku motorizovanu brigadu, 1. oklopnu brigadu, inžinjerijski puk i druge jedinice VRS. Biilo je to veliko mobilizacijsko naprezanje stanovništva u toku rata sa preko 10-25% angažovanog radno sposobnog stanovništva u VRS, kao veliki procenat angažovanja ljudstva u istoriji ratovanja.
Pregled neraspoređenih vojnih obveznika u opštini Prnjavor 1991.godine
4977 neraspoređenih vojno sposobnih građana opštine, što čini 37,97% ukupnog muškog radnog stanovništva opštine od 15 do 64 godine, radno sposobnog stanovništva, koji su mahom bili nosioci domaćinstva, odnosno 14,39% učešća stanovništva opštine po popisu iz 1991. godine.
Pregled stanja evidencije vojnih obveznika u opštini Prnjavor 1991.godine
Pregled vojnih obveznika
Od 12.060 ukupno u evidenciji VO Prnjavor vojno sposobnih građana opštine, što čini 71,21% ukupnog muškog radnog stanovništva opštine od 15 do 64 godine, odnosno 2,63% učešća stanovništva opštine po popisu iz 1991. godine.
Poginulo 25 boraca: 7 iz 329.okbr-odTO,7 iz 327.mtbr, 6 TO Prnjavor i ostali iz jedinica JA na Zapadno-slavonskom ratištu.
Zgrada SO-e i ratnog predsjedništva
Poslije pet godina rata, krajem rata 31.12.1995. godine, prema procjeni opština broji 45.995 stanovnika , a broj vojnih obveznika iznosi 11.982 ili 26%. Ukupno rapoređenih sada je 5.978, a u Vojsku Republike Srpske je 4.382 pripadnika VRS, odnosno 53% od broja raspoređenih. Broj poginulih 361, a ranjenih 1.214, što čini 1.575 pripadnika koji su izbačeni iz stroja VRS, odnosno 35,94% u odnosu na broj raspoređenih u VRS ili 3,4% u odnosu na broj stanovnika.[2]
zgrada Štaba TO
U pripremi za odbranu Republike Srpske političko rukovodstvo države oslanjalo se na političke stranke sa svim svojim ljudskim potencijalom koji je u to vrijeme bio impozantan i sa ogromnim moralom, zatim na vojsku, odnosno ustanove i materijalna sredstva bivše JNA koja se pod pritiskom povukla iz BiH, zatim dolaze referendumi sva tri naroda u BiH i oružani sukobi Srba i Muslimana, a kasnije Hrvata i Muslimana.
Pregled ratnog puta dobrovoljačke jedinice „Vukova sa Vučijaka“ i jedinica teritorijalne odbrane Prnjavor – 307 dana
ratište
Opstina
brigada
Dana
zapovjest
KM
%
Golubić
Benkovac
RJ Vukovi sa Vučijaka
38
obuka
Benkovac
0,86%
Kozara
K.Dubica
RJ Vukovi sa Vučijaka
2
akcija
K.Dubica
0,05%
Zapadno-Slavonsko ratište
Okučani
RJ Vukovi sa Vučijaka
6
napad
Okučani
0,14%
Prnjavor
Prnjavor
TO opštine
155
mobilizacija
Prnjavor
3,53%
Laminci
Bos.Gradiška
2.partbrTO
3
marš
Bos.Gradiška
0,07%
Zapadno-Slavonsko ratište
Nova Gradiška
329.okbr JA-odredTO
79
odbrana
Nova Gradiška
1,80%
Zapadno-Slavonsko ratište
Nova Gradiška
329.okbr JA-„Vukovi“
24
ispad
Nova Gradiška
0,55%
[1] Podaci iz Strateškog plana razvoja opštine Prnjavor za period 2003-2010.godine „Službeni glasnik opštine Prnjavor“, broj 2/2003. strana 33-36.
[2] Podaci iz pregleda stanja v/o za 31.12.1995. godine, Sekretarijat MO Banja Luka
