U Banjaluci  ove godine je  promovisan  Zbornik  radova  „Pad  zapadnokrajiških  opština  i  stradanje  srpskog  naroda  Krajine“.

Organizacija starješina  Vojske  Republike  Srpske  naglašava  da  je  od  velikog  značaja  dokumentovati  činjenice  kako  bi  se  sačuvale  od  zaborava.

U nastanku  Zbornika  učestvovalo  je  40  autora,  među  kojima  su  akademici,  profesori  i  doktori  nauka,  generali,  komandanti  ratnih  jedinica  i  brigada,  kao  i  starješine  koje  su  igrale  značajnu  ulogu  u  ratu.

U zborniku se nalaze i tekstovi starješina iz Opštinskog odbora staješina VRS Prnjavor:

1. pukovnik Boško Peulić, komandant 3.srpske lpbr: „Okupacija „Visoke Krajine“ u režiji raznih političkih struktura“, str. 345
2. pukovnik Vlado Živković i major Tomić Srđan, “ Prva prnjavorska brigada u odbrani Novog Grada, str. 785

Ovaj zbornik  radova  predstavljaće  sjećanje  na  herojsku  borbu  Vojske  Republike  Srpske,  istakli  su  autori.

Prnjavorska brigada u odbrani Novog Grada, 29 godina kasnije

Ratna  1995. godina bila je za Prnjavorsku brigadu veoma tragična, posebno borbe na Ozrenskom ratištu,  gdje je 27.5.1995. godine u kodnoj oružanoj akciji „Proljeće“ do 21.7.1995. godine  vodila najteže borbe na Ozrenu, i doživjela strahovite gubitke u rejonu Podsjelova. Bile su to teške i krvave borbe sa muhadžedinskim snagama  i jedinicama Armije BiH .

U septembru mjesecu Prnjavorska brigada, po naredbi komande 1. KK VRS odlazi na Novogradsko ratište u zonu rejona  Tunjica-Vodičevo, gdje sa ostalim jedinicama Vojske Republike Srpske i Policije MUP RS organizuje odbranu Novоg  Grada. U dobro primpremljenoj hrvatskoj operaciji Una 95 tokom 18. i 19. septembra učestvuje u žestokim borbama na zaustavljanju operacije, i sprečavanje prodora HV na prostor Novog Grada i dalje prema Prijedoru, te kasnije u kontranapadu nanosi teške gubitke Hrvatskoj vojsci. Trajala je samo dva dana. Cilj HV je bio da razbiju naše snage na granici r.Une. Nisu uspjeli, a brigada je, zbog svega  što su njeni pripadnici učinili tokom odbrane Novog Grada, odlikovana medaljom Petra Mrkonjića, a komandat brigade Ordenom  Miloša Obilića.[8]

Na novogradsko ratište glavnina brigade je došla 12.8.1995. godine bez drugog bataljona. Borci su smješteni po kućama i veoma dobro su primljeni od strane mještana.

Zadatak nam je jasan, najkraće organizovati odbranu na ogledalu rijeke Une. Zadatak izvršen, brigada odbranila Novi Grad od agresije HV 18. i 19.9.1995. godine[9]

Operacija Una: Najveći Poraz Hrvatske Vojske

Prvi i 3. pješadijski bataljon posjedaju liniju odbrane na rijeci Uni od ušća Sane u Unu do Vodičeva.

Drugi pješadijski bataljon sa pridodatim jedinica za podršku i dalje je ostao na Ozrenu u rejonu Nikolinog Brda i to samo do preuzimanja ovih položaja od strane  Vučijačke brigade 6.9.1995. godine.

1.lpbr Prnjavor u sastavu OG 10 Prijedor sa prednjim krajem na r. Uni od Sane u Unu do s. D.Vodičevo (uključno), lijevo Odred MUP-a RS sa prednjim krajem na r.Uni od s.Rudice do ušća Sane u Unu, i desno Borbena grupa „Balj“ sastava 1.i 2.pb iz sastava 143.mtbr i 1.pbr Novi Grad, sa divizionom za podršku iz 1.mpoabr sa prednjim krajem na liniji s. Vodičevo – s. Babinac

Linija odbrane ranije nije bila organizovana, sada je rijeka Una granica između RS  i Hrvatske. Odmah smo pristupili uređenju položaja, kako na samoj obali rijeke Une, tako i po dubini, gdje su nam raspoređena sredstva podrške. Komanda Brigade smještena je u selu Vodičevo na desnom krilu odbrane Brigade. Nikada do sada nismo bili organizovani na tolikoj širini i dubini zona odgovornosti Brigade. Najviše problema u ovom momentu ima načelnik veze poručnik Tošić Dragan , kako uvezati sve jedinice u sistem veze, da možemo kontrolisati rad i komandovanje sa jedinicama.

Sasvim novi uslovi života i rada u odnosu na ozrensko ratište, treba nam samo malo vremena da se organizujemo i sigurno će sve funkcionisati.

O neprijatelju veoma malo znamo. [10] Na lijevoj obali Une uočavamo slobodno kretanje vojnika i civila , saobraćaj se odvija sasvim normalno, baš sve kao i na našoj strani. Sve izgleda kao da je u najboljem redu, a tako ipak nije. Rečeno nam je da ne otvaramo vatru i ne provociramo, poštujemo primirje. Naša zona odgovornosti je velika od Novog Grada do Kostajnice, pridodat nam je i radnički bataljon 43. mt brigade Prijedor, komandanta majora Đenadije.[11]

Postepeno se utvrđujemo, ali kao da se nikome ne žuri. Ovaj i ovakav mir nismo doživjeli, pa su se borci opustili.

Treći pješadijski bataljon bolje i brže se utvrđuje od prvog bataljona. Jedinice podrške solidno su se utvrdile, ali veza još ne zadovoljava. Kontrolišemo rad neprijatelja na lijevoj obali, najčešće koncentracija ljudstva i tehnike u rejonu Dvora, tu se i utvrđuju, ali i na putu Dvor – Kostajnica izgrađuju utvrđenja. Neprijatelj ohrabren uspjesima u RSK očigledno ima povećane apetite, a na to upozoravaju i obavještajni podaci koje dobijamo od OG-10. Za relativno kratko vrijeme uspostavljena je solidna linija odbrane, urađeni su bunkeri, tranšeje i osmatračnice i dalje radimo na uređenju rezervnih položaja.

Konačno, sa Ozrenskog ratišta 11.9.1995. godine i dijelovi 2.pješadijskog bataljona dolaze u sastav brigade na Novigradsko ratište. Sada je brigada kompletna, linija odbrane zaposjednuta, imamo rezervne snage, “Vukovi”, izviđače i vojnu policiju. Bataljoni takođe imaju vlastitu rezervu najmanje u jačini jednog voda.

U večernjim satima 12.9.1995. godine oko 23.00 časova dobijamo naređenje OG-10 da se u rejon Jajca uputi 150 do 200 boraca radi intervencije. Načelnik brigade major Srđan Tomić, sa komandantom 1.pb i „Vukova“,  formira borbenu grupu  od  “Vukova sa Vučijaka”, 27 boraca 1. bataljona i sanitet.

Intervencija u rejonu Jajca, Mrkonjić Grada, Ključa i Sanskog Mosta

Borbena grupa  od 13. do 17.9.1995.u rejonu grada Jajca, kao ojačanje, učestvuje u borbenim aktivnostima u rejonima HE Jajce I i II, z. Zdanjevac, s. Vlasinje sa IKM u s. Bjelajci. Zadatak praćenje izvlačenje stanovništva i preostalih snaga VRS i obezbjeđenje linije odbrane Crna Rijeka – Bjelajci- Mrkonjić Grad.

Komandant 1.KK donio je odluku da radi zatvaranja pravca Šipovo – Jezero  uputi interventnu jedinicu „Vukovi sa Vučijaka“ [14]

Postavlja se ekslpoziv na most iza HE Jajce, kada se usporava nadiranje neprijatelja. Povlačimo se i nakon toga Vukovi se upućuju u rejon Manjače u z. Stričići, gdje ih obilazi NŠ, uspostavljanje linije odbrane i sprečavanje prodora neprijatelja prema kasarni  na Manjači i dalje prema  Banja Luci, a potom produžuju dejstva prema Ključu, Petrovac i Sanski Most. Odbrana pravca i protivnapad prema Sitnici u sadejstvu sa Orlovima Grmeča, u borbama gine jedan pripadnik Vukova.

Razočaranje, iz Jajca dobijamo vijesti da su Hrvati uzeli Jajce i Šipovo, nismo mogli pomoći.

Obaveštajni podaci za ne povjerovati. Gubimo teritoriju, padaju gradovi, izgubljen je Drvar, Mrkonjić Grad, Jajce, Šipovo…, a čuli smo da je pao i Ozren. Nevjerovatno šta se dešava sa nama. Naša brigada stabilna, moral zadovoljavajući, sigurno smo spremni da prihvatimo borbu i da se žestoko tučemo, nećemo bježati, svi su odlučni. Kod nas borbenih dejstava nema, ali naši borci doživljavaju teške trenutke. Muslimani i Hrvati uz podršku NATO avijacije bilježe uspjehe na svim ratištima a to nas pogađa. Neprijatelj sigurno nije toliko jak koliko smo mi slabo organizovani, izgleda da nema odgovornosti za neodgovornost.

Kolone izbjeglica kreću se prema Banjaluci i dalje.

Stanje 16. i 17. 9.1995. godine

Ponovo naredba OG-10, 16.09.95. godine uputiti jednu jedinicu jačine pješadijske čete u rejon Sanskog Mosta, sa njim je i komandant brigade ppuk Vlado, razočarenje, nigdje organizovane odbrane, i Sanski Most je ugrožen.

Sutradan pješadijska četa se vratila jer su položaje oko Banskog Mosta zaposjeli borci Sanske brigade, Novo naređenje OG-10 da se uputi pojačanje u rejon Krupe na Uni. Jedna pješadijska četa (3.pč) 2. bataljona koju vodi zamjenik komandanta 2. pb ppor Subić i izviđači brigade odlaze u rejon Krupe, s. Orasi, Donji Petrovići preko Budimlić Japre. Jedinica  “Vukovi” i 27 boraca 1. bataljona još uvijek su u rejonu Jajca.

Ostali dio jedinica brigade na prednjem kraju uz desnu obalu r. Une u stalnom izviđanju i osmatranju i pored smanjenje vidljivosti zbog česte magle lijeve obale r.Une i pokrete ustaških jedinica, kao i na dodatnom utvrđivanju položaja.

Izvođenje b/d-Tunjice mjesto forsiranja Hrvatske Vojske 18.9.1995. godine

U jutarnjim satima oko 07.00 časova 18.9.1995. godine zamjenik  komandanta 3. bataljona javlja “ U rejon Tunjica upala diverzantska grupa, imamo poginulih i ranjenih .” Tamna noć i izuzetno jaka magla omogućila je neprijateljskim izviđačko-diverzantskim jedinicama 1.gbr „Tigrovi“ HV, najverovatnije u noći 17/18.9.1995.godine, da neprimećeni pređu rijeku Unu u prigradskom naselju Tunjica, na lijevom krilu prednjeg kraja brigade,  i upadnu u prve rovove naše brigade, borba je počela. [12]

Najvjerovatnije  namjere IDG HV, da početkom opšteg napada HV na opštem odsjeku fronta, omogući stvaranje mostobrana na desnoj obali r. Une, a potom da prihvati snage 1.gbr HV, djelova 4.gbr  i dr, prošire mostobran, uvedu sveže gotove oklopne jeddinice u rejonu Dvora, i da nastave napad na pravcu Novi Grad – Prijedor.

Treći bataljon se dobro organizuje, a iz 2. bataljona odmah upućujemo rezervu kao pojačanje u rejon Tunjica.

Oko 9.30 sati [3]  počinje žestoki artiljerijski i tenkovski napad iz rejona Dvora na Novi Grad i Tunjice, sve do “Lignošpera”, tuku i po dubini. Neprijatelj tuče VBR-om, a o artiljerijskim granatama da i ne govorimo, tu kao da nema broja, koriste isprobanu tehniku “Spržena zemlja” . Iz pravca baze UNPROFORA-a  u Dvoru tuku nas žestoko, i oni pomažu Hrvatima. Uzvraćamo iz raspoloživih oruđa. T-12 tuče u pravce baze UNPROFOR-a kao i minobacači 120mm, tučemo iz haubica 122mm, 105mm,  PRAG-a, trocijevaca, uzvraćamo vatrom, Dvor gori. Ovakav artiljerijski dvoboj neviđen je. Neprijatelj težište artiljeriskih destava prenosi na gradsko područje  Novi Grad, Tunjice, Kulu, ali i po dubini okolna naseljena mjesta.

Odmah, zatim u  Tunjicama , rejon Londža, neprijatelj je uspostavio mostobran,  stisli smo ih, ne mogu pješadijski dalje. Rječicom Žirovnica iz Dvora, spuštaju se desantnim čamcima, jačine pješadiskog bataljona iz 1.gbr i izbijaju na putnu komunikaciju Novi Grad – Kostajnica. Sada ih kontrolišemo, upali smo im u vezu , slušamo njihove razgovore, oni nas navode na ciljeve, imaju veliki broj poginulih i ranjenih boraca koje teško zbrinjavaju, ali od početnog uspjeha ne odustaju. Nastoje obezbjediti mostobran zauzećem dio naselja Tunjica, kotu Mešinovac, uspjeli su da potisnu snage 3.pb na liniju brdo Kula – zaselak Vakule – tvornica „Lignošper“.

Iz OG-10 dolazi potpukovnik Peulić i major Brdar, ništa nam ne treba samo tražimo artiljerijsku municiju da nam se hitno dostavi, sigurni smo u svoje mogućnosti.

Iz Prnjavora nam dovoze granate za minobacače. Dobijamo obavještajne podatke iz kojih saznajemo da je napadnuta linija odbrane od Sanskog Mosta do Dubice.[13]

Borba se vodi cijeli dan. Izuzetno žestoka borba. Na brdu iznad Tunjica, na ključnom objektu za odbranu grada kota Mešinovac, [4]   u rejonu tt. 242,  neposredne bliske borbe 3.pb sa pomoćnikom komandanta za OBP uz minobacačku podršku, uz ranjavanje komandira 2. pješadijske čete 2.pb.Neprijatelj nije u stanju da nas pomjeri ni koraka nazad, u toku noći 18/ 19.9.1995. uvodimo i izviđače i još jednu četu 2. bataljona, tu je i komandant 2. bataljona [5], zamjenik komandanta 3. bataljona, načelnik bezbjednosti,  gdje u borbama gine pomoćnik komandanta 2.pb za OBP, a na ušću r.Sane u Unu, položaj željezničke stanice, je i interventni vod sa zamjenikom komandanta iz 1. bataljona, praktično neprijatelj je u poluokruženju priklješten.

Cijelu noć neprijatelj čamcima niz rijeku Žirovnicu nastoji uvesti što veći broj vojnika u borbu, precizno ih tučemo, trpe gubitke, u otvorenom razgovoru preko radio uređaja žale se i traže povlačenje. Tokom noći nema mnogo pješadijske borbe, ali artiljerija radi neprekidno i strahovito tuče Kulu, te kotu 242 i Gavrino Brdo kota 262. Borba ne jenjava a na naš zahtjev nadlijeće naša avijacija i tuče Dvor i Matijeviće i spremne oklopne jedinice za napredovanje. Osjeti se panika u redovima neprijatelja. Rezultati bombardovanja kratko su se pokazali uspješni, nakratko je prestala i artiljerijska vatra.

Po naređenju komandanta brigade NŠ [7],odlazi u komandu OG – 10 po pomoć u ljudstvu i tehnici. General Zec  šalje dva tenka T- 55 i avijaciju kao podršku na mjesto prelaza HV koja dejstvuje u pravcu toka riječice  Žirovica i mjesto forsiranja i proboja linije u Tunjicama. Hrvati su uspjeli pogoditi jedan naš avion (super galeb 4), pilot je uspio katapultirati se i za kratko vrijeme, NŠ pronalazi pored puta pilota, i doveli u našu komandu.

Borba je neprekidna već satima, imamo ranjenih koji su uspješno zbrinuti. Komanda hrvatske vojske iz Dvora stalno traži da se pješadijski krene prema Kuli. Očigledno Hrvati nisu u posljednje vrijeme navikli na neuspjeh, ne mogu da shvate da su naišli na tako žestok otpor, da ih tako precizno tučemo artiljerijom, a pješadija se ne povlači, već steže obruč.

Cilj HV nije ostvaren

Iznenađenje, u 18.10 časova naređenje sa lijeve obale Une “Počnite sa povlačenjem, akcija je propala.” Zbog snažnog djestva  prnjavorske brigade, jedinice HV otpočele su izvlačenje svijih jedinica iz mostobrana na lijevu obalu r. Une

Oko 23.00 časova sve je utišalo, jer naši borci padom mraka , ponovo zaposjeli rovove na ogledalu Une. Krvava borba, žestoko smo se borili dva dana i noć, zaustavili smo ofanzivu neprijatelja, odbranjen je Novi Grad. Stanovništvo je ostalo na svojim ognjištima, a u ovim borbama, za dva dana, naših 6 boraca je poginulo, 8 teško i 20 lakše ranjeno, 15 boraca razbila je detonacija[1]. Podaci nisu precizni ali ističe se da je oko 20 civila poginulo. U Tunicama pucali su u civile metak u čelo. Ovo je naš krvavi bilans.

Neprijatelj ostaje neprijatelj, ali mu ponekad moraš odati priznanje, izvanredno su akciju planirali, dobro su počeli, napravili su samo veliku grešku, kao da nisu znali, a dobro su znali da napadaju na 1. prnjavorsku laku pješadijsku brigadu koja zna da se bori, a ne bježi.

Stanje b/d 20.9.1995. godine

Sutradan, kao da se ništa nije desilo, 20.9.1995. godine miran dan, ni jedan ispaljeni metak, sumiramo posljedice. Na desnoj obali r. Une i Sane nema jedinica HV, naše jedinice brigade ponovo su posjele predhone prednje krajeve obrane bataljona.Sa svih strana stižu nam čestitke, pismena od komandanta OG-10 generala Zeca, zahvalnost, svi smatraju da smo odbranili Novi Grad, mnogi smatraju da padom Novog Grada bio bi ugrožen Prijedor i dalje.

Znamo samo da smo učinili sve što smo mogli, dobili smo još jednu bitku, a mjesno stanovništvo vjeruje nam da smo tu da ih zaštitimo, a to smo i dokazali.

Sve je tako mirno, ne možemo da vjerujemo da smo samo prije dva dana tako žestoko ratovali. Uglavnom saniramo posljedice, bataljoni su na liniji odbrane, nastavljaju sa uređenjem rezervnih položaja.

U toku napada HV na objekte u Novom Gradu , prema procjeni opštinskih komisija, šteta se procjenjuje na preko 83 miliona KM.

Komandant 1.lake prnjavorske brigade o borbama za odbranu Novog Grada, 21.7.2019.g.:(14.45)

Stanje u zoni odgovornosti brigade

Kod stanovništva odjednom se pojavila uznemirenost, neke porodice se pakuju i napuštaju svoje domove, pokušavamo ih sprječiti , mnoge nismo uspjeli zadržati. Kolone izbjeglica se povećavaju, ništa nam nije jasno. Na ovim prostorima ima dosta jedinica, ali izgleda da ima i dezorganizacije, jer se vide i borci koji su napustili svoje jedinice.

Još veće iznenađenje doživjeli smo 22.9.1995.godine u 3.05. časova, zove major Sekulić komandant  odbrane grada i kratko saopštava: “Grad je pust. U gradu više nema ni jednog stanovnika, i predjsjedništvo je napustilo grad, radite šta znate.Most je miniran” [6].  Sazvana je komanda načelnik štaba, pomoćnici komandanta, vezisti  donosimo odluku da ojačamo lijevo krilo naše odbrane, izviđače i policiju, koji se spajaju sa policijom Novog Grada na Kuli, a u ranim jutarnjim satima ulaze u Novi Grad “oslobađaju ga”, grad je bio bez i jednog stanovnika. Kasnije pristižu Arkanove jedinice, hapse borce koji bježe sa fronta. Toliko nejasnoća da zdrav razum razum sve to nemože da poveže. Još jednom prnjavorčani spašavaju Novi Grad. Treba zabilježiti da je most preko Sane bio miniran, obezbjeđivao ga je inžinjerski vod naše brigade, komandir Stanoje Radić i samo je trebala još jedna budala da komanduje da se most digne u vazduh i sve ove glubosti bile bi sačinjene.

Ojačana BG izviđača brigade sa PK za moral brigade upućuje se kao ojačanje na pravac s. Sasine – Razboj i po naređenju NŠ po obilasku izvlači grupu u sastav brigade.

Za sve ovo vrijeme “oslobađanja” Novog Grada nismo čuli a ni vidjeli neprijateljskog vojnika, ako je trebalo predati neprijatelju Novi Grad, onda je napravljena greška. Nije trebalo dovoditi Prnjavorsku brigadu na ove prostore. Neka se neko stidi za sve postuke koje je učinio svom narodu.

Dani na Novigradskom ratištu prolaze mirno, Hrvati su se smirili, ne ispale ni jedan metak prema desnoj obali Une. Mi obavljamo svakodnevne aktivnosti, još bolje smo se utvrdili. Izradili smo i rezervne položaje, za sada smo još spremniji da dočekamo neprijatelja. Moral boraca što je izuzetno bitno, na visokom je nivou, svjesni smo svjojih mogućnosti.

Politička situacija je totalno nezadovoljavajuća, ništa nam nije jasno, imamo dovoljno snaga, ali nismo najbolje organizovani. Pao je Sanski Most. Jasno nam je da možemo izgubiti rob, može i linija pasti, ali da gradovi se tako gube ništa nam nije jasno.

Naša brigada je kompletna. Mali broj boraca pušteno na odmor, očekujemo potpisivanje primirja, treba rat privoditi kraju, iscrpljeni smo u svakom pogledu, borci su umorni, materijalni rezervi više nema, sve teže obezbjeđujemo normalan rad brigade.

Dobijamo dosta obavještajnih podataka, Muslimani i Hrvati nisu zadovoljni ostvarenim, žele mnogo više, pa se tako i pripremaju. Posjećuje nas general Kelečević 18.10.1995. godine. Upoznali smo ga sa stanjem u brigadi kao i na liniji odbrane, zadovoljan je.

Završetak u zoni Novog Grada

Već 21.10.1995. godine dobili smo naređenje 1. KK koje glasi: “Brigadu izvući iz dosadašnje zone borbenih dejstava u rejon Lomovita – Omarska – Kozarac. Brigada će biti u ulozi interventne rezerve OG-10 za intervenciju na ugroženim pravcima. Zonu odgovornosti 1. Prnjavorske lake pbr. Posjesti će  bataljon 11. pbr. Kozarska Dubica, koji se izvlači iz rejona Krepšića zaposjedanja položaja 25.10.1995. godine

Ovo naređenje nije nas oduševilo. Uradili smo velik dio posla da formiramo čvrstu  i organizovanu odbranu, mjesno stanovništvo nas je prihvatilo, stekli smo povjerenje naroda novigradskog kraja. Najmanje smo željeli da budemo u rezervi, to je sigurno i najteži zadatak. Pribojavamo se mogućnosti razbijanja jedinice, jer na intervenciju sigurno neće ići kompletna brigada već čete ili bataljon.

Komandovanje, snabdijevanje i kontrola jedinica sada je otežana.

Na novogradskom ratištu proveli smo dva i po mjeseca, u borbama smo imali velikih gubitaka. 35 lakše ranjenih, 7 teže ranjenih i 6 poginulih pripadnika brigade.[2]

Naređenje smo ispoštovali i brigada je 27.10.95. godine napustila novogradsko ratište, razmješteni smo u širem rejonu Omarske.

Razmjere ljudskih i materijalnih gubitaka prikazani su studiji Agresija Republike Hrvatske na Republiku Srpsku- posljedice u opštinama Novi Grad, Kostajnica i Kozarska Dubica- septembar 1995. Republički sekretarijat za odnose sa MKS u Hagu i istraživanje ratnih zločina Banja Luka , 2008. godine str.199

Tokom izvođenja b/d hrtvatski vojnici su sa velikom brutalnošću ubijali civilno stanovništo (U Tunjicama neporeedno pucali u glavu), zarobljene  vojnike VRS i pripadnike MUP-a RS. Nisu pošteđena  ni djeca, žene i starci. U toku napada napada na teritoriji opština Novi Grad, Kostajnica i Kozarska Dubica ukupno su poginula 104 lica, od čega 54 civila, 44 vojnika i 6 pripadnika MUP-a RS.    Ranjeno je 101 lice, od čega 39 civila, 53 vojnika i 9 pripadnika MUP-a RS i 9 pripadnika MUP-a RS. U toku b/d zarobljeno je 6 civila i 3 vojnika.

Načinjena je velika materijalna šteta, isključivo na civilnim privrednim i stambenim objektima.      Prema procjeni opštinskih komisija materijalna šteta u Novog Gradu iznosila je 83.312.590 KM, u Kostajnici 40.000.000 KM i u Kozarskoj Dubici 504.1‚29.800 KM. Ukupna materijalna šteta na ovom području iznosi 627.442.390 KM. Tokom agresije 18. i 19.9.1995. godina HV izvršila je ratni zločin prema tadašnjem Krivičnom zakonu.

GLAS BORCA lpbr Prnjavor U 2. BATALJONU

U 3. BATALJONU

[1] Isto str, 62

[2] Borbeni put Prve prnjavorske lake pješadijske brigade 1991-1995. iz 1997. godine, str.57-63

[4] Borbe na objektu Mešinovac, opisao je pomoćnik komandanta 3. pješadijskog bataljona stariji vodnik Miroslav Vojvodić u svojim memoarima , Banja Luka 2021. godine, str.101

Iz ratnog dnevnika 2.pješadijske čete 3.lpb, zapisano u Glasu borca lpbr Prnjavor, broj 5, XII 1995. str.15:

Borci brigade  su  u  rejonu  Novog  Grada,  nizvodno  od  ušća  Sane  u  Unu. Tačno  prije  četiri  godine  rođena  je  ova  naša  jedinica. Umjesto  skromnog  obilježavanja,  izuzetno  jak  artiljerijsko-pješadijski  napad  po  položauma  druge  čete  Trećeg  bataljona. U selu  Tunjice, neprijatelj  sa okupirane  banijske  strane pokušava da uspostavi mostobran za prelazak na teritoriju opštine Novi Grad. Hrvati su svoj plan nazvali „Drina 95.“ Osokoljeni uspjesima koji su posljedica srpske izdaje u RSK, krenuli i na Republiku Srpsku, i sudeći po nazivu operacije, odlučili  da  se ne zaustavljaju dok Srbe ne  preteraju  preko  r.Drine. Uspiju li sa mostobranom, za početak će se zadovoljiti, zauzimanjem Novog Grada, i Sanske doline i Prijedora.

Koristeći gustu maglu i uz neviđenu artiljerijsku podršku, jedan dio ustaške prethodnice, uspio se dočepati desne, odnosno naše obale Une. Forsiranje je izvršila specijalna  ronilačka jedinica iz sastava  Tuđmanove  Prve  gardijske  brigade.Čisti  vojnički  profesionalci, elita  ustaške  sile. Po  našim  obavještajnim  podacima,  preko  Une  se  prebacilo  oko  250  dobro  naoružanih  i  borbeno  osposobljenih  gardista  „gromovnika“ .

Aktivnom odbranom  neprijatelja  zaustavljamo na vrlo  uskom  prostoru  kote  Mešinovac. Preciznim  dejstvom  bataljonskih  i  brigadnih  minobacača  nanosimo  im  velike  gubitke. Još  jednom  u  ovoj  borbi  dobro  se  pokazala  minobacačka  ekipa  komandira  Đukića,  zvanog  Maho,  zatim  cijeli  sastav  druge  čete  Trećeg  bataljona. Izbili  su  pred  čelo  neprijatelja,  zaustavili  njegovo  napredovanje  i  omogućili  blagovremeno  i „učinkovito”  dejstvovanje  minobacača. Dobrom  sinhronizacijom  i  pravilnim  odlukama  komanda  Trećeg  „kumovala“  ukupnom  uspjehu. Pokušaj  uspostavljanja  mostobrana  osujećen  19.9.1995. godine  u  kasnim  večernjim  časovima. Na  našij  strani  šestorica  mrtvih  i  tridesetak  ranjenih, a  na  neprijateljskoj  na  desetine  mrtvih  i  mnogo  više  ranjenih. (Anđelko  Šušak).

[5] Sjećanje komandanta 2. pješadiskog bataljona ppor Ranka Popovića- Pop,

Na prijem zadatka od komandanta Prnjavorske brigade i njegova odlučnost da po svaku cijenu odbrani Novi Grad: „Po pozivu komandanta da je neprijatelj probio liniju u rejonu s. Tunjice kod 3. bataljoina i naređenju koje je glasilo ovako „Pope povedi jednu četu, povedi dvije čete, uzmi sve što imaš od vojske  na kamione i dođi do komandnog mjesta, tu ćeš dobiti zadatak“.

Vrlo brzo smo bili kod komande gdje je komandant ppuk Vlado Živković meni izdao naređenje koje je glasio  doslovno ovako: “ Pope tu i tu je probilo liniju ima žrtava civila i naših iz 3. bataljona. Neprijatelj želi da se domogne Kule. Zatvori to, blokiraj i zaustavi napad kako znaš i umiješ, odvje se brane naše kuće. Ako to  ne uspijete bolje se poubijate sami nego da vas oni mrcvare. Pope je li ti jasno sve. Rekao sam da komandante. Rekao mi je vojničkim riječnikom :“Na izvršenje, a ja njemu razumijem komandante. Ostalo je sve poznato manje više“

[6] poziv je primio dežurni u komandi, načelnik štaba i vezom naređuje da se na most uputi raspoloživi brigadni izviđači i vojna policija.

[7], Prema zapažanju načelnika štaba koji na novogradsko ratište dolazi 18.9.1995. u prijepodnevnim satima. Nakon odmora, gdje 6.9. 1995. godine, konačno, predaju položaje dijelova 2.pb na Nikolinom brdu na Podsijelovu jedinicama Vučijačke brigade. 10.9.1995. godine počinje velika ofanziva Armije BiH i ti položaji padaju.

Dolaskom u s.Buljuk, blizu Novog Grada, pod udarima zaprečne vatre artiljerije, u brigadnu sanitetsku prihvatnicu, gdje načelnik saniteta obrađuje poginulog borca, i kaže:“ Pogledaj nigde nema ogrebotine“. Bio je to pomoćnik komandanta 2.pb za OBP. Zatim nastavljam put i u rejonu Kule  zatičem zamjenika komandanta 1.pb sa interventnim vodom. Poslije kratke situacije odlazim na KM brigade, gdje nakon upoznavanja situacije, jer nisam bio dugo na KM, komandant mi naređuje da odmah idem u komanadu OG kod generala Zeca i tražim pomoć.

[3] U prvom ešalonu Hrvatske vojske bile Prva gardijska brigada „Tigrovi“, Druga gardijska brigada „Gromovi“, 57. i 17 domobranska pukovnija, u drugom ešalonu Sedma gardijska „Pume“ i Četvrta Gardijska „Pauci“, a u širem području Siska u pripravnosti su bile sve rezervne jedinice.

Iz pravca Bosanske Krupe i Petrovca napad su izvršile 505, 511. i 517. brigada Petog korpusa tzv. Armije BiH.

Diverzantska jedinica regularne Hrvatske vojske je uoči 18. 9.1995. godine prešla preko Une u ovo naselje i potpomognuta artiljerijom s druge strane rijeke i ujutro zaposjela saobraćajnicu. Živote su izgubili civili koji su se tu zatekli, nesvjesni šta se događa. http://www.srna.rs/novosti1/826861/u-septembru-se-una-zavije-u-tugu.htm

Operacija Una jedina je operacija HV-a tijekom 1995. koja nije završila pobjedom hrvatskih snaga. Odvijala se od 18. rujna do 19. rujna 1995., svega 1 dan. U operaciji “Una” se hrvatska vojska suočila s organiziranim i vrlo odlučnim otporom snaga bosanskih Srba, te je zbog objektivnog neuspjeha da se probije neprijateljsku obranu i zbog znatnih hrvatskih žrtava, neki ubrajaju među najtragičnije vojne akcija HV-a: riječ je zapravo o prvom ozbiljnom uspjehu srpskih snaga u borbama protiv HV-a nakon 1992. godine. https://hr.wikipedia.org/wiki/Operacija_Una#Pogre%C5%A1ne_pretpostavke

Veliki gubici u ljudstvu HV, čak 8 viših starješina HV poginula u rejonu tunjica, uništena znatna oklopna borbena i neborbena vozila koja su bila spremna za nastavak operacije.

HV ispalila preko 18.000 komada raznih minskoeksplozivnih sredstava u rejonu Novigrada.

Zapažanje pomoćnika NŠ za obavještajne poslove majora. V.Trivičevića na praćenju njihovih veza: “ Ne možemo dalje. Imamo mnogo mrtvaka. A, zapovjed poglavnika ? Dobro, idemo dalje. “

[8]Napad je bio sastavni dio ofanzive HV radi definitivne okupacije, razbijanja i uništenja RS, a baziran je na osnovu splitskog sastanka i dogovora Alije Izetbegovića i Franje Tuđmana sredinom godine u Splitu. Prije ovoga napada pokušan je napad na Gradišku, izvođenjem operacije „Birbir“# u kojoj su učestvovali muslimani izbjegli iz BiH u Hrvatsku, kao i svi drugi prikupljeni po Evropi i šire. Ekvivalent ovih snaga je bio 1-2 brigade ortodoksnih Muslimana, sa ciljem da energičnom akcijom na pravcu Gradiška – Topila – Laktaši – Banja Luka, rasjekla teritoriju RS na dva  dijela, počine masovan pokolj i prisile stanovništvo na egzodus. Akcija je u potpunosti osujećena snagama lpbr Gradiška, ostalih dijelova 1. KK i stanovništva brigada. Operacija „Birbir“ razbijena i snage odbačene preko r. Save nazad u Hrvatsku uz velike gubitke, ostale na teritoriji RS.#“Bibir“ je latinski naziv za Gradišku. (Zapažanja potpukovnika

pukovnik Boško PeulićBoška Peulića, člana komande Operativne grupe 10 Prijedor, Prnjavor,  maj 2021. godine).

[9] U samom gradu Novi Grad i oko njega su b/d izvodile snage 1.lpbr Novi Grad, dok je veći dio snaga brigade bio angažovan na protivnapadu na pravcu: Vješala – Krupa na Uni, sa ciljem da sa dijelovima 16.kmtbr izvrši protivnapad i odbaci dijelove 5.K tzv. ABiH preko Une i vrati privremeno zauzete dijelove i grad Krupa na Uni. Zbog niza slabosti u RiK, moralu i dr. ova akcija nije uspjela, a dijelovi snaga novigradske brigade koji su posjedali položaje na desnoj obali r. Una su ostavili naoružanje i pobjegli, što je energično otklonjeno angažovanjem manjih snaga iz lpbr Prnjavor i Novi Grad je spašen od zauzimanja. (Zapažanja potpukovnika Boška Peulića, člana Operativne grupe 10 Prijedor, Prnjavor,  maj 2021. godine).

[10] Na frontu napada s.Matijevići – Dvor na Uni – Kostajnica Vrhovna komanda Hrvatske je imala za cilj krajnje radikalne namjere: zauzeti Novi Grad i Kostajnicu, zauzimanjem željezničkog čvorišta u Novom Gradu osloboditi nesmetani željeznički  saobraćaj prugom Sunja – Dobrljin – Novi Grad , Krupa na Uni – Perkovići – Knin, u vezi sa tim su na pravcu Dvor na Uni – Novi Grad angažovali „elitnu“ gardijsku brigadu „Tigrovi“, a na pravcu Sisak Kostajnica – Dubica, drugu „elitnu“ gardijsku brigadu „Pume“, sa ciljem da se energičnim dejstvom na pomenutim pravcima zauzme željezničko čvorište Novi Grad, obuhvatnim manevrima  dovedu u okruženje dijelovi snaga VRS uništi i protera stanovništvo, izbije na Kozaru i povrati duhovni san iz 2.svjestskog rata sa Kozare. (Zapažanja potpukovnika Boška Peulića, člana Operativne grupe 10 Prijedor, Prnjavor,  maj 2021. godine).

[11] Bataljon je imao naziv Borbena grupa „Balj“po objektu Balj iznad Kostajnice a branio i zatvarao je pravac Kostajnica – Knežica – Prijedor. (Zapažanja potpukovnika Boška Peulića, člana Operativne grupe 10 Prijedor, Prnjavor,  maj 2021. godine).

[12] Snage 1.gardujske brigade „Tigrovi“ su koristeći maticu rijeke koja sa teritorije Hrvatske teče pored Dvora na Uni, desantnim i drugim plovnim sredstvima, bez paljenja motora, noseći snagom matice rijeke Žirovice uspjeli prijeći lijevu obalu r. Une, do pješčane ade na sredini Une, a zatim  vjerovatno gazom prešli desni krak Une i domogli se obale i ivice puta Novi Grad – Kostajnica, formirali jednostranu zasjedu i u svitanje počeli sa dejstvom na sve što se kretalo komunikacijom, pri čemu su nanijeli znatne gubitke prije svega civilnom stanovništvu od oko 80-100 žrtava pri čemu je poginuo i izuzetno sposoban oficir major Slijepčević Milenko iz komande 11.dubičke lake brigade.

Dejstvo ubačene gupe je bilo podržano snažnom vatrom avijacije i tenkovima T-55 iz rejona Dvora na Uni i s.Matijevići. (Zapažanja potpukovnika Boška Peulića, člana Operativne grupe 10 Prijedor, Prnjavor,  maj 2021. godine).

Na društvenim mrežama nakon objeve na sajtu prnjavor.info bilo komentara saboraca da je napad, odnosno nasilni prelazak preko r. Une izveden kasnije, oko 9 časova.

[13] Napad na Kozarsku Dubicu su veoma žestoko izvele snage 2.gardijske brigade „Pume“ po sličnom metodu i načinu kao i na Novi Grad, zauzele deo Dubice, ali su energičnim dejstvom 11. dubičke lpbr i pitomaca SVŠ „Rajko Balać“ uz veoma velike gubitke, odbačene preko r.Une na Hrvatsku teritoriju.

Ove dvije akcije  su bile veoma sinhronizovane,  ali žestokom borbom, moralom i odlučnošću Krajišnici su pokazali svoj pravi borbeni kvalitet. (Zapažanja potpukovnika Boška Peulića, člana Operativne grupe 10 Prijedor, Prnjavor,  maj 2021. godine).

Radošević Obrad, vodnik, pomoćnik k-danta 2.lpb za moral, o izvođenju b/d 19.9.1995. u Tunjicama, Glas borca lpbr, broj 5.XII 1995. str. 20

Rano ujutro borci 3.pč 2.lpb odlazi u Tunjice. Na čelu sa Subom, Momom i Purom, četa kreće i stiže na kotu 242. zajedno sa izviđačima brigade i borcima koji su već tu, prvo je trebalo zaustaviti daljnje napredovanje neprijatelja. tek što četa uđe u borbeni raspored javiše da imamo četri ranjena. Dok jedni ulaze u streljački raspored, drugi  iz čete pružaju prvu pomoć i iznose ranjene. Uz podršku artiljerije, prihvatamo pješadijsku borbu. Sa lije obale Une neprijatelj kao  da  bjesni. Eksplozije granata,  koje  smo  prestali da  brojimo,  jer  se ispostavilo da  ih  je  nemoguće  sve registrovati,  uspijevaju  čak  i radio vezu da nam ometaju. Odlučujemo  se  za  vezu  preko  kurira. Saznajemo  da  se  ustaše  nalaze  u  nepovoljnoj  poziciji  i  da  traže  odobrenje  za  povlačenje.

„Šefe. ovi  su  ludi. ne  povlače  se. Šta  da  radimo’  hvatamo  njihove  pozive. Po  saznanju  da  traže  uputstva  i  da  više  ne  vjeruju  u  sopstveni  uspjeh,  dobijamo  još  veću  snagu  i  još  veću  želju  da  im  pokažemo. Sa  lijevog  krila  dođe  Lebura. od  kojeg  saznasmo  za  pogibiju  Gojka  l  ranjavanje  još  trojice. Ranjene  izvlačimo  iz  zatre  ali  kako  nam  je  ustaški  trocijevac  držao  pod  vatrom  liniju  za  odstupnicu,  bilo  je  nemoguće  ranjene  transportovati  do  saniteta. Tražimo  od  komandanta  da  nekako  „ućutkaju  „trocijevac  i  pošto  su  uspeli,  rješavamo  se  ranjenih.radio vezu  da  nam  ometaju. Odlučujemo  se  za  vezu  preko  kurira. Saznajemo  da  se  ustaše  nalaze  u  nepovoljnoj  poziciji  i  da  traže  odobrenje  za povlačenje.

Već je  popodne, a  sunce  jedva  da  od  oblaka  dima  i  baruta  dopire  do  nas. Granate  i  dalje  sipaju. Sa  naše  desne  strane,  iznenada  i  sve  jače  i  jače,  začu  se  nekakav  čudan  zvuk. Brišućim  letom, preko  nas  preleti  avion. zatim  se  začu  eksplozija  i  sve  utihnu. Ućuta  i  neprijateljska  artiljerija,  ali  samo  kratko. da  bi  ponovo  nastavila  i  po  nama  i  po  našoj  dubini. I  ponovo  imamo  ranjene. Pri  izvlačenju  ranjavaju  nam  još  jednog. Ustaški  trocijevac  ne  da  oka  otvoriti. Bliži  se  i  noć. Dobijamo  zadatak  da  krenemo  i  četa  kreće. Preko  uhvaćene  ustaške  veze  saznajemo  da  imaju  i  poginule  i  rasulo  u  svojim  redovima. Taman  krenusmo, a  iznad  naših  glava,  pogodivši  hrast,  aktivira  se  granata. Teško  nam  rani  Ćatu. nešto  lakše  vezistu. Geleri  zasuli  i  radio  uređaj. Četa  nam  skoro  prepolovljena. U  isto  vrijeme, s  mukom  držimo  liniju  i  izvlačimo  ranjene. Lakše  ranjeni  sami  sebi  pomažu,  čak  iznose  i  teže  povrijeđene. Odnesoše  i  Ćatu. Ostatak  čete,  nas  dvadesetak,  potiskujući  neprijatelja,  spuštamo  se  oprezno  do  prvih  kuća. Ustaše  već  bježe  preko  Une. Izjalovilo  im  se-.

karta RKNS13.8.1995

RKNS13-17.9.95

KAKO JE PROPALA OPERACIJA UNA 95: Neprobojni srpski bedem na Uni i Savi

Operacija Una je bio naziv vojne operacije u kojoj je Hrvatska vojska sa teritorije Republike Hrvatske napala 4 zapadnokrajiške opštine Republike Srpske (Novi Grad, Kostajnica, Kozarska Dubica, Gradiška). Cilj akcije je bio zauzimanje Prijedora i okupacija cele teritorije istočno od puta Gradiška – Prijedor. Operacija je počela 18. septembra 1995. a završila se već idućeg dana (19. septembra) teškim porazom Hrvatske vojske.

Procenjuje se kako je u operaciji „Una-95” bilo angažovano 1.500 hrvatskih vojnika iz sastava gardijskih brigada i još toliko iz tri domobranske pukovnije. Ne znajući da se srpska vojska konsolidovala i da ih je spremno čekala, u Hrvatskoj je doneta pre svega politička a ne vojna odluka o napadu na četiri zapadnokrajiške opštine u RS.

Gotovost za početak napada bila je u 10 časova 18. septembra 1995. godine. Snage predviđene za napad imale su na raspolaganju desetak sati tokom kojih su trebale izraditi sva potrebna borbena dokumenta i pripremiti jedinice za nasilan prelazak reka.

Najveći zločin brigada „Tigrovi“ napravila je prvog dana operacije u naselju Tunjice kod Novog Grada, na putu Novi Grad-Srpska Kostajnica. Tu su ubili 23 civila srpske nacionalnosti.

Veliki problem odbrani VRS činila je artiljerijska vatra HV, samo na područje Kozarske Dubice palo je približno 3000 granata, a na Novi Grad tada je palo oko 2000 granata. Hrvatska artiljerija gađala je i kolonu izbeglica na magistralnom putu Novi Grad-Prijedor kod sela Svodna.

Prelazak hrvatskih jedinica preko Une odvijao se u vrlo nepovoljnim uslovima kad je reč o prirodnoj prepreci kao što je reka. Mostobran preko Une hrvatske jedinice su radile pri brzini reke od 4 m/s što je vrlo rizično, nekoliko čamaca se prevrnulo, ali uprkos tome i 1. i 2. Gardijska brigada uspele su ući u Kozarsku Dubicu i Novi Grad zauzimajući delove naselja. Za prelaz preko Une bili su spremni i hrvatski tenkovi. Međutim, s druge strane Une dočekala ih je dobro ukopana srpska vojska koja je po snagama HV počela dejstvovati iz sveg naoružanja. Mostobran nije bio kvalitetno uspostavljen u takvim uslovima rečnog toka, nije bilo dovoljno snaga da se slomi takav srpski otpor.

Dan posle početka operacije 19. septembra 1995. godine, donesena je naredba o prekidu operacije i to ne zbog američkih pretnji kako se nakon toga pričalo, već zbog promašenih odluka i krivih obaveštajnih procena o stanju u srpskoj vojsci. Posle neuspele operacije, pričalo se, da je jedan deo hrvatskih snaga stradao pri samom povlačenju. Operacija „Una-95“ završava se u kasnim poslepodnevnim satima 19. septembra 1995. godine, porazom hrvatskih snaga. Zbog velikih žrtava ova operacija smatra se jednom od najtragičnijih akcija HV, a hrvatska javnost još ne zna potpunu istinu o tome zbog čega je, prema službenim podacima, stradalo 49 pripadnika HV, a prema neslužbenim između 60 i 80.

Prema podacima protivoklopnjaci prnjavorske brigade uništili su 4-5 oklopnih borbenih sredstava HV na lijevoj obali r. Une.

Banja Luka 2017.

Borbe oko formiranja mostobrana 1.gardijske brigade HV u Novom Gradu , i  njegovog uništenja. strana 284.

Nakon početnog iznenađenja  VRS se konsolidovala  i stupila u borbu sa jedinicama  u mostobranu.. VRS je do kasnih večernjih  časova uspjela da blokira jedinice u mostobranima, a sljedećeg dana i da ih poitisne na lijevu obalu rijeke. ( Prnjavorska brigada u rejonu Novog Grada zaustavila mostobran i proterala snage HV na drugu stranu, čime je odbranila Novi Grad), Republika Srpska u OOR, Republički centar, Banja Luka, str. 284.

[4] Borbe na objektu Mešinovac Na novogradskom ratištu

Ušli smo do samog ruba Mešinovca. Tu smo naišli na protivničke vojnike. Tada smo otvorili vatru po njima. Ja sam krenuo još dalјe protivnik zbog pucnjave nije čuo moje korake. Prišao sam protivničkim vojnicima na desetak metara da bih vidio sve njihove položaje. Odjednom je pucnjava utihnula samo se čulo punjenje šanžera mecima. Tog momenta nisam smio napraviti ni jedan pokret da me ne bi protivnici primijetili. Molio sam boga samo da neko zapuca pa da se mogu povući nazad. Sekunde su u tom momentu bile vječnost. Kada je ponovo počela pucnjava ja sam se izvukao nazad. Uzeo sam radio stanicu i obavijestio komandu o svojoj poziciji da nas ne bi tukli artilјerijom. Od komandira minobacača tražio da tuče unaprijed određeni cilј po šiframa. On mi je rekao da smo mi tu na tom cilјu. Čovječe tuci nas je malo a njih je puno više. Doletjela je minobacačka granata i pogodila tačno tamo gdje sam se sreo sa protivničkim vojnicima, a to je dvadesetak metara dalјe od nas. Poslije tog pogotka krenuli smo dalјe naprijed i presjekli njihovu polukružnu odbranu.

Prilikom okršaja kada smo razbili protivničku odbranu Jedan od naših vojnika je pao pogođen metkom u glavu. Kada smo mu prišli vidio sam da je to onaj mladi vojnik koji je prokomentarisao „zar zadnji dan rata moram poginuti“. Davao je znake života pa smo ga brzo transportovali do saniteta. Stigao je do Banjaluke ali je brzo podlegao ranama. I danas nosim teret na duši što ga nisam vratio da ne ide zamnom u akciju, tim više što sam ga poznavao kao malog.  Kada smo se ubacili u protivničke redove na poziciju iz koje nas nisu mogli otjerati dok ne priđu na dvadesetak metara do nas. Oficir bezbjednosti naše brigade mi je reka. „Čovječe jesi ti prodoran u napadu“. Moramo otjerati  protivnika sa Mešinovca u Hrvatsku a to ne možemo bez odlučnosti. Tu odlučnost moramo prvenstveno pokazati protivniku. Dvojica mještana koja su bila sa mnom rekli su mi „mi smo se na ovom brdu igrali kao djeca i znamo svaku stopu a ti se bolјe snalaziš od nas“. Meni Bog preko anđela čuvara govori šta da radim. I ovom prilikom sam pokazao da za mene nije bilo da se nešto ne može uraditi. Sve se može uraditi samo uz Božiju pomoć. Zbog moje hrabrosti i odlučnosti da budem na usluzi svome narodu Bog mi je velikodušno pomagao. Oficir bezbjednosti sa dva policajca da bi se što prije izvukli iz nastale pozicije rekli su da moraju da idu na neke druge zadatke i odoše. Protivnik je bio tako blizu da su čuli svaku riječ mog razgovora na radio stanici sa komandom batalјona. Na moje traženje pojačanja oni su pojačali pritisak na nas. Rekao sam borcima da simuliramo dolazak pojačanja. Pozvao sam minobacače da tuku plotunom na petnaest metara pored nas po protivniku a ja sam povikao evo pojačanja sada ćemo da ih otjeramo odavde. Otvorili smo snažnu pješadijsku vatru. Tako smo umirili protivnika. Nakon pola sata stiglo nam je pojačanje.

Komandir čete drugog batalјona koji je bio rodom iz Ravnica opština Novi Grad doveo je grupu vojnika do nas. Sa pun ambicija pokušao ja da napravi snažan pritisak na protivnika. Ispalili su tromblonske mine otvorili pješadijsku vatru ja sam tražio podršku minobacača. U momentu kada je doletjela minobacačka granata komandir čete se zaletio i bacio bombu. Jedan veliki geler ga pogađa u prsa, on je pao uz povik pogibo. Ne boj se kad možeš da pričaš preživjećeš. Geler ga je pogodio u prsa napravio ranu tako da su se vidjela pluća. Previli smo mu ranu i dvojica vojnika su ga odnijeli sa bojišta. Poslije mi je pričao da je svo vrijeme do Banjaluke prepjevao da štoviše krvi izbaci iz pluća. Protivnik je snažnom artilјerijskom vatrom granatirao Londže, Tunjice i Polјavnice, a mi smo bili u artilјerijskom zvonu.

Protivnik je po svaku cijenu htio preko Londži da zauzme Kulu i  želјezničku stanicu Novi Grad. Granatama pretuče sve objekte u Londžama a onda pokrene pješadiju na Londže. Ja sam sa svoje pozicije vidio svaki njihov pokret, i navodio minobacačku vatru po njima. Tom prilikom su trpili velike gubitke i odustajali od napada. U tim pokušajima da krenu u napad protivnik je izgubio nekoliko oficira i veliki broj vojnika. Sve se ovo događalo u intervalima  u razmaku sat do dva. Poslije snažnog granatiranja Londži pokretana je pješadija koju smo preciznim granatiranjem neutralisali u samom polasku. To se ponavlјalo osamnaestog i devetnaestog septembra po danu. Noć između ova dva dana je bila mirna, ali je bila veoma duga. Poslije pola noći je zahladilo.

[14] 30.pješadijska divizija VRS, Banja Luka, 2020. str. 202

Prema podacima Hrvatske vojske najviše je gubitaka imala 2. gbr Gromovi (25 poginulih i jedan nestao), zatim 1. gbr Tigrovi (sedam poginulih i dva nestala), 125. domobranska pukovnija (četiri poginula) i 1. domobranska pukovnija (tri poginula). Ostale postrojbe koje su imale gubitke imale su po jednog poginulog pripadnika, a prosječna dob svih poginulih i nestalih pripadnika HV-a je 30 godina.

Operacija Una, zaključno, nije bila neuspjeh pojedinca, nego neuspjeh tadašnjeg vojnog sustava. Njezin je neuspjeh ne samo posljedica pretjerane samouvjerenosti i metodizmom opterećene taktike, nego i slabo artikulirane ili slabo komunicirane strategije s dvojbeno definiranim ciljevima. On je, prema autoru Tomislavu Kovačiću, posljedica i očiglednih problema u definiranju međuodnosa i tijeka informacija preko ad hoc uspostavljene operativne razine zapovijedanja. Svemu tome treba dodati i neizbježnu maglu rata u kojoj je malo vjerojatno, ali i dalje moguće da skupina ratom prekaljenih boraca izbije na potpuno izložen i nezaštićen položaj ili jedna jedina granata od nekoliko tisuća njih spriječi prebacivanje cijele jedne borbene skupine.

vidi https://www.vecernji.hr/vijesti/zasto-nije-uspjela-operacija-hv-a-na-uni-mjesta-prijelaza-une-nisu-dobro-izabrana-a-nedostajalo-je-i-camaca-1801614

Tomić Srđan, lpbr-prnjavor.info