Spomenici i spomen-obilježja na području opštine/grada će trajno obilježiti značajne događaje i datume iz bogate istorije srpskog naroda, zadržati sjećanja na istaknute ličnosti oslobodilačkih ratova, njegovanje kulturne i istorijske tradicije i čast poginulim pripadnicima srpske vojske u oslobodilačkim ratovima do 1918. godine, učesnici u antifašističkoj borbi u Drugom svjetskom ratu i veterani odbrane Otadžbinskog rata Republike srpske, kao i civilne žrtve rata.
Uključivanje spomenika i spomen-obilježja u trenutnom razvoju grada, je jedan od najboljih načina zaštite, održavanja i njihove izgradnje. Oni su stalni, kao svjedočanstvo o ljudskoj istoriji, prenosi predaka vrijednosti kulturne baštine i istorijskih ljudi na ovim prostorima. Zaštita, održavanje i izgradnju spomenika i spomen-obilježja su regulisane zakonom RS o spomenicima i spomen-obilježjima u oslobodilačkim ratovima, koju je usvojila Narodna skupština Republike Srpske na sjednici održanoj 2.11.2011. godine.
U opštini Prnjavor je do sada je izgrađeno 165 spomenik i spomen-obilježje u lokalnim zajednicama opštine Prnjavor koji su nastali u razdoblju od druge polovine do kraja dvadesetog stoljeća i početkom XXI stoljeća:
Prema Projektu banjske rehabilitacije ratnih vojnih invalida i članova porodica poginulih boraca Odbrambeno – otadžbinskog rata Republike Srpske Ministarstva rada i boračko – invalidske zaštite, 22 lica sa područja opštine Prnjavor, 10 porodica poginulih boraca i 12 RVI, putuje danas, na desetodnevni tretman u banju Slatinu kod Laktaša.
Sa područja grada 356 članova porodica poginulog i nestalog borca
U 2024. godini na području grada ima 372 članova pororodice poginulih i nestalih boraca VRS. Osnovica za isplatu porodične invalidnine je 793KM, a isplaćuje se prema grupi prava: povećana i uvećana porodična invalidnina uživaoca, pravo na naknadu porodici odlikovanog borca, porodična invalidnina za 1, 2, 3, 4 i više korisnika, porodična invalidnina razvedenih – dva korisnika, i prava članova porodica poginulog ili umrlog borca za vrijeme odobrenog odsudstva iz jedinice- posebno mjesečno primanje po važećem zakonu.
Vlada Republike Srpske na 53.sjednici održanoj 18.1.2024. godine.je donijela i Odluku o visini osnovice za obračun primanja za 2024. godinu predviđenih Zakonom o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske. Osnovica za obračun primanja za 2024. godinu utvrdi u iznosu od 874,30 KM.
Obračun primanja po navedenoj osnovici u 2024. godini će se vršiti za 45.150 korisnika, od čega za 28.966 korisnika lične invalidnine i 16.184 korisnika porodične invalidnine.
34 godina od mobilizacije TO opštine, i iduće godine i prnjavorske brigade VRS
ZABILJEŽENO FOTO OBJEKTIVOM
Ratni put Prnjavorske brigade zabilježen je, manje-više u nekoliko novinskih članaka, knjiga (Hranioci ratnika, Nedeljko Sančanin, Laktaši 2008.), video materijala, kroz list Glas borca 1.lpbr Prnjavor, veb sajt: lpbr-prnjavor.info i dr.
Komandant brigade je više puta govorio o ratnom putu brigade.
Za Dan opštine 20.3.2017. godine organizovana je izložba ratnih fotografija Prnjavorske brigade i Motajički bataljon 27.mtbr Derventa. I danas se mogu vidjeti te ratne fotografije na zidovima u novoj lokaciji Boračke organizacije u Prnjavoru.
Ostala je iz rata rečenica generala Talića „RAME UZ RAME, ŠESNAESTA I PRNJAVORSKA“
I ovo je prilika da kroz fotografiju prikažemo ratni put prnjavorske brigade i sjetimo se njenih boraca, da mlađe generacije ne zaborave, a počelo se:
Prnjavor sjećanje na poginule. 640 nastradalih u Gradu Prnjavor
2022.
Marinković Saša
Uz vojne počasti 12.12.2024. godine sahranjeni su posmrtini ostaci na Novom gradskom groblju Prnjavor. vojnik Marinković Saša iz Prnjavora. Bio je nestali borac 1. čete 3.pb 1.lpbr Prnjavor na ratištu Ozrena 21,7,1995. godine
gradsko groblje
Veliki broj građana Prnjavora stradali su u ratovima vođenim na prostorima bivše SFRJ od 1991. do 1996. godine. Poznati su podaci da opština Prnjavor spada na drugo mjesto u RS po broju stradalnih u ratovima vođenim na prostorima bivše SFRJ.
Prema prikupljenim podacima došlo se preko 640 nastradalih pripadnika vojske i policije sa područja grada Prnjavor u jugoslovenskom ratu 1991-1995. godine raspoređenih u 95 vojne pošte JNA, TO, MUP i VRS.
Dogadjaj
Svega
%
1991.
1992.
1993.
1994.
1995.
1996.
1999.
bolest
778
20,45%
92
151
86
142
252
55
nestao
31
0,81%
1
8
22
poginuo
595
15,64%
21
203
87
95
182
6
1
povreda
417
10,96%
7
131
42
64
168
5
rana
1819
47,82%
35
832
220
261
468
3
samopovreda
1
0,03%
1
samoranjavanje
64
1,68%
1
18
8
11
26
samoubistvo
17
0,45%
4
1
4
7
1
umro
32
0,84%
3
7
10
7
5
zarobljavanje
50
1,31%
1
8
1
10
30
ukupno
3804
100%
158
1359
452
597
1162
75
Prema pregledu gubitaka pripadnika VRS i MUP-a RS sa područja grada procenat poginulih je 16%, nestalih 0,8%, umrlih 0,8% i samoubistva 0,4% od preko 10 hiljada pripadnika sa područja grada Prnjavora u 129 vojnih pošta-ratnih jedinica.
Najviše poginulih boraca VRS sa područja opštine je bilo u 1992. i 1995. godini, jer su vođene teške borbe u proboju Koridora, oslobađanju Broda, odbrani ozrena i Vučije planine, Novog Grada.
Prema opštini sahrane u (3) našoj opštini 597, i (4) u drugoj opštini 78 boraca,
Na osnovu podataka iz informacije o ostvarivanju prava porodica poginulih i nestalih boraca [1] opštini Prnjavor na dan 30.9.2022. godine, broj korisnika prava članova porodice poginulog borca je manji i iznosi 381, broj ostvarenih prava po ovom osnovu je 887, među kojima prava na naknadu porodici odlikovanog borca ostvaruje 336 korisnika, kao i 55 korisnika prava na zdravstvenu zaštitu.
U 2018. godini broj korisnika prava članova porodica poginulih i nestalih boraca bilo je 483, što je više 27% u odnosu na 2022. godinu.
U odnosu na dan 5.12.2003. godine broj korisnika prava članova prodnične invalidnine je bio 1.062 korisnika, a odnosio se na broj poginulih, umrlih i nestalih u evidenciji od 616.
Prema broju korisnika u 2022. godini 386 je 179%, odnosno smanjenje više od pola broja korisnika u odnosu na 2003. godinu, 20 godina kasnije.
Spisi 25 poginulih boraca preseljeni su u druge opštine RS.
Prema dostupnim podacima utvrđen je spisak od 14 nestalnih boraca Prnjavorske brigade od 27 koliko se traži: (12.12.2024.)
Gradska organizacija i zarobljenih i poginulih boraca i nestalih civila Prnjavor obilježava ovaj dan kao Dan nestalih organizacije prema programu mjera u oblasti BIZ u gradu Prnjavor za 2025. godinu.
Prema raspoloživim podacima bojno stanje „Vukova sa Vučijaka“ u VRS bilo oko 580 raspoređenih boraca: u 1.lpbr Prnjavor, 27.mtbr 1.KK i 1.bvp 1.KK, kao i 6 pripadnika u SJB Prnjavor. U sastavu JNA i TO bilo raspoređeno 192 pripadnika. U jedinicu je pojedinačno bilo oko 740 boraca. Prošlo kroz ratne jedinice VRS preko 850 pripadnika Vukova.
Učestvovala je u borbama na 22 opštine- ratišta i imala gubitke od 270 pripadnika na svim ratištima, 49 poginulih i umrlih.
Koridor, 1992.
Prva ranjavanja počinju na Zapadno-Slavonskom ratištu u rejonu Košutarica, Jasenovac , oktobra 1991. godine, a pogibije u decembru iste godine u Gornjoij Trnavi, Okučani. Zadnji poginuli u borbama januara 1996. godine u Sanskom Mostu.
Gubici pripadnika Vukova u VRS, JNA i TO
Gubici
Svega
%
1991.
1992.
1993.
1994.
1995.
1996.
rana
184
67,40%
8
102
13
21
40
povreda
20
7,33%
6
3
1
10
samoranjavanje
13
4,76%
4
2
1
6
bolest
7
2,56%
1
2
1
3
poginuo
45
16,48%
1
25
10
6
2
1
umro
1
0,37%
1
samoubistvo
3
1,10%
1
1
1
Ukupno
273
100%
9
139
30
31
63
1
Brojno stanje
749
100%
44
407
179
30
89
% gubitaka
36%
20%
34%
17%
103%
71
Pod ratnim gubicima u ljudstvu podrazumjevamo nestanak – pogibije pripadnika iz ratne jedinice „Vukova sa Vučijaka“ zbog zadobiljenih ozljeda u borbi njihove bolesti.
Opšti ratni gubici od 273 obuhvataju sve gubitke u ljudstvu koji jedinica pretrpi u toku čitavog rata u sastavu JNA, TO i VRS. Oni se dijele na nepovratne, odnosno nenadoknadive (poginuli, umrli i samoubistvo) 49 boraca ili 18% od ukupnih gubitaka, i povratne, odnosno sanitetske ( ranjeni , povređeni i samoranjavanje) 224 boraca „Vukova“ ili 82%. i u odnosu na brojno stanje tokom rata od 36% gubitaka jedinice, a najviše u 1992. godini rata.
Sanitetski gubici iznose 82% opštih gubitaka, tj. najveći dio gubitaka u ratu, ali je 207 lakše ranjeno i koji se mogu vratiti za 1-2 mjeseca liječenja ponovo u jedinicu. 66 boraca ili 9% od ukupnih gubitaka i brojnog stanja jedinice, su nepovratni gubici za jedinicu (poginuli, umrli i teško ranjeni borci koji su nesposobni za vojnu službu).
Prvi udarni bataljon 1.KK je po brojnom stanju tokom rata odrgovarao formaciji pješadijskog bataljona-odreda lake brigade od 343-422 pripadnika: komanda, veza i 2-3 pješadijske ćete po 100, pov, vod MB i pozadinsko odjeljenje. Imao je na rasporedu, pojedinačno bez dupliranja, 749 boraca u VRS, JNA i TO opštine Prnjavor. Gubici iznose 36% od ukupnog brojnog stanja tokom rata. Najveće brojno stanje jedinice je bilo početkom 1993. godine odlaskom na Benkovačko ratriše u rejonu Kašića sa preko 200 boraca.
Značajno pitanje je i popuna jedinice gubicima, jer jedinice se ne popunjava mobilizacijom novih boraca već dobrovoljcima iz drugih jedinica sa borbenim iskustvom ili bez njega. Jedan dio ranjenih i povređenih boraca se nakon bolovanja vraća u jedinicu i održava brojno stanje.
Pregled prikupljenih podataka o stradanjima pripadnika jedinice „Vukova“ prema vojnoj pošti jedinica TO, JNA i VRS:
vrsta stradanja
svega
%
Vojna pošta / jedinica
rana
10
3,70%
3164 Derventa 327.mtbr JNA
rana
32
11,85%
7001/45 Prnjavor 1.lpbr 1.KK
rana
1
0,37%
7007 Banja Luka 1.bvp 1.KK
rana
57
21,11%
7127 Derventa 27.mtbr 1.KK
rana
64
23,70%
7519 Prnjavor nova 1.lpbr
rana
4
1,48%
8840 Banja Luka 329.okbr JNA
rana
5
1,85%
9162 TO Okučani
rana
9
3,33%
T-22206 Prnjavor TO opštine
povreda
4
1,48%
7001/45 Prnjavor
povreda
4
1,48%
7127 Derventa
povreda
12
4,44%
7519 Prnjavor
samoranjavanje
3
1,11%
7001/45 Prnjavor
samoranjavanje
1
0,37%
7127 Derventa
samoranjavanje
8
2,96%
7519 Prnjavor
bolest
1
0,37%
7001/45 Prnjavor
bolest
1
0,37%
7127 Derventa
bolest
5
1,85%
7519 Prnjavor
poginuo
3
1,11%
7001/45 Prnjavor
poginuo
3
1,11%
7007 Banja Luka
poginuo
28
10,37%
7127 Derventa
poginuo
9
3,33%
7519 Prnjavor
poginuo
1
0,37%
8840 Banja Luka
poginuo
1
0,37%
T-22206 Prnjavor
umro
1
0,37%
7519 Prnjavor
samoubistvo
1
0,37%
3193 Prnjavor SJB-policija
samoubistvo
1
0,37%
7001/45 Prnjavor
samoubistvo
1
0,37%
7519 Prnjavor
ukupno
270
100%
Poginulih 45 borca, a ranjenih 184 pripadnika 1.dobrovoljačke jedinice „Vukovi sa Vučijaka“
Brojni su pakleni i krvavi ratni dani, nerospavane noći. Poruke vojnika, plač civilnog stanovništva, koje nevino strada i stravične slike, koje nikada iz oka i mašte neće otići. Ponijela ih je i sa ratišta u Bratuncu kada je decembra 1992. godine vidjela masakriranih 109 srpskih duša, Djece, djevojaka, žena i staraca kojima su na zverski način živote ugasili Alijini bojovnici. Kada ie trebalo krenuti u cičoj zimi na najteže ratište u Bratunac i nije oklijevala. Tu je bila dobrovoiljac, jer nisam htjela da napustim svoju jedinicu, u kojoj je i moj brat. Desimir. Bilo mi je teško bez Zijade, jer je ona morala da ostane u našem sanitetu u Posavini. Tu cuču zimu, a još teže, paklene borbe, koje smo vodili se neprijateljskim snagama u području Bratunca i Srebrenice. Nikada neću zaboraviti koliko zlo može da proizvede ljudski rod nikada nisam mogla naslućivati. ali sem se na grozotama uvjerila. Gledela sam izmasakrirana tijela djece,djevojaka, starica i staraca. Užas je to što im je uređeno. a urađen o je samo što su Srbi. Meni doktoru Borisu Božiću iz Banje Luke i drugima u bijelim mantilima stala je duša Samo smo se nemo gledali. (Naš zavičaj Prnjavor, juni 1993. str 10 i Ženske duše, Nedelhjko Sančanin, Banja Luka 2001. str 47-48)
Kravica 2022.Kravica 2023.Spomenik, Kravica
Po završetku borbenih aktivnosti na Bratunačkom ratištu 3.mtb 27.mtbr 1.KK upućuje se u rejon Rašještaja Bijelo brdo – Koraće i dalje prema r.Savi.
ZA PRVI BROJ GLASA BORCA, GENERAL-POTPUKOVNIK MOMIR TALIĆ, KOMANDANT PRVOG KRAJIŠKOG KORPUSA VRS O BORCIMA PRNјAVORSKE BRIGADE, SA UVAŽAVANјEM ISTIČE
RAME UZ RAME, ŠESNAESTA I PRNJAVORSKA
Na ratni put 1.lpbr Prnjavor od mobilizacije 18.9.1991. godine- ZAP. SLAVONIJA 13.10.91. – PRNјAVOR 29.5.92 – CER 8.6.92 – MODRIČA 25.6.92 – ODžAK 14.7.92 – OBODNI KANAL 25.7.92-BROD 6.10.92. – JAJCE 25.10.92. – TESLIĆ 11.117.92 – DOBOJ 4.12.92 – OZREN 23.12.92 – BRČKO 3.2.93 BENKOVAC 3.10.93 – DOBOJ (STANOVI) 8.2.94 – TESLIĆ (CRNA RIJEKA) 9.3.94 DOBOJ (POTOČANI) 22.3.94 – OZREN (G.BRIJESNICA) 17 (23). 6.94., general Talić za prvi broj Glasa borca 1.lpbr kaže:
Bez uvrede za druge, Prnjavorska laka je uz Šesnaestu brigadu. Izgubiće i to što ima svako ko sanja o pobjedi nad srpskim narodom i njegovom vojskom. Prnjavor je sebe branio na distanci – u Derventi, Zapadnoj Slavoniji, na Ozrenu, u Sjevernoj Dalmaciji. Do sada njegova brigada nije imala ni jedan kiks. Izuzetna saradnja opštinske vlasti i boraca Prve prnjavorske lake. U komandi korpusa spokojni, jer im je ova brigada od početka rata zadavala najmanju brigu.
