Oslobođenje Zborišta na Brodskom ratištu, 30.9.1992.
Borbe na Obodnom kanalu
Stanje na Brodskom ratištu izuzetno je složeno. Po naredbi 1. KK 1.prnjavorska lpbr pridodaje se TG-3 pukovnika Slavka Lisice. Brigada (2. i 3. bataljon) 25.7.1992. godine krenula je u Grk i preuzima liniju odbrane Bos.Lužani – Unka na Obodnom kanalu, od Dubičke brigade, koja je zbog velikih gubitaka morala biti zamijenjena. Nakon pet dana 30.7.1992. godine u Grk stiže i 1. bataljon, brigada je kompletna. Prednji kraj odbrane brigade je bio u rasporedu: lijevo Lužani Bos. – Žeravac 2.pb, središnji dio 1.pb i na desnom krilu 3.pb brigade.
Neprijatelj sa raspoloživim sredstvima, koristeći i višecijevne bacače raketa, pokušavajući proboj kroz liniju odbrane brigade. Dobro smo ukopani, utvrdili smo položaje i svi pokušaju neprijatelja da probije kroz liniju odbrane brigade bili su bezuspješni. Komandant TG-3 izdaje naređenje: „Zadržati dostignute položaje i organizovati odbranu uz maksimalno zaprečavanje.“ Trpimo svakodnevne gubitke, imamo veći broj ranjenih i poginulih boraca.
Na liniji odbrane brigada ima oko 700 boraca.
Komanda brigade smještena je u selu Grk. Lijevo od nas do rijeke Ukrine je osinjska lp brigada a naš desni susjed je krnjinska lp brigada. Na obodnom kanalu neprijatelj je branio Brod, zato se tako uporno brani i žestoko napada. Prema zapovijedi TG-3 za napad morali smo naprijed a krajnji naš cilj bio je Brod.
Zapovjest za napad komandanta brigade, broj 28/92 od 17.8.1992. godine, cilj je uzimanje obodnog kanala i sela Zborišta, izbijanje na kotu 93 i stvaranje uslova za daljnja ofanzivna dejstva do krajnjeg cilja. U toku 17.8.1992. godine, izvršene su sve pripreme, izvršena su komandantska i komandirska izviđanja, jedinice za podršku dobile su konkretne zadatke, svi učesnici ove akcije dobili su precizne zadatke. Gotovost za napad 18.8.1992. godine u 05.00 časova.
Pravac napada 1.pb u koloni s. Lovrići – obodni kanal – k.93 (raskrsnica) i jedna pješadijska četa 3. bataljona prelazi obodni kanal na k. 94 i raspoređuje se lijevo od 1.pb u rejonu kuća na obodnom kanalu. Nešto kasnije uvodi se i jedan naš tenk T-55 u rejon 1.pb radi podrške. U predveče u prve kuće prema koti 93 upućuje se 3.pb.
Drugi bataljon napada pravcem Obodni kanal , kota 94 – s.Zborište. Jaka artiljerijska priprema počela je u 06,00 časova, 1. bataljon napada sa dvije čete, a u ulozi komandira 1. pješadijske čete je komandant bataljona major Živojin Kuzmanović, u 1.pč nalazi se i PNŠ za OP Tomić, u ulozi komandira 2. pješadijske čete zamjenik komandanta bataljona k1k Nikola Merlović. Takođe u ulozi komandira pješadijske čete 3. bataljona komandant k1k Ratko Desić.
Poslije artiljerijske pripreme 1. i 3. bataljon kreću u napad, u streljački razvijenom stroju i borci se prebacuju od obodnog kanala uz borbu – žestoka borba prsa u prsa, bacaju se bombe u rovove, jedan broj neprijateljskih vojnika uspeo je pobjeći, a na liniji odbrane obodnog kanala ostala su 32 tijela neprijateljskih vojnika. Borba je trajala oko 15 minuta, neprijatelj je bio razbijen, ali je i dalje pružao žestok otpor. Na osnovu dokumenata nađenih kod poginulih vojnika, obodni kanal na pravcu napada branili su pripadnici HV iz Bjelovara.[4]
Po prelasku obodnog kanala 1. i 3. bataljon nisu mogli dalje, tražena je pomoć da se iskoristi početni uspjeh i krene prema koti 94 i s.Zborište. U 12,00 časova na obodnom kanalu postavljen je lansirni most. Od komandanta knjinske lake pješadijske brigade major Mike Škorića tražili smo pomoć da se uvedu tenkovi, odbio je pomoć, a tada 1. i 3. bataljon organizuju odbranu na dostignutoj liniji. Naš Drugi bataljon koji je trebao prema naređenju krenuti u napad, nije uopšte krenuo.
U večernjim časovima – oko 21.00 čas, neprijatelj uvodi tenkove, tuče dostignuti položaj 1. pješadijski bataljona i teško ranjava sedam boraca. Jak neprijateljski napad nismo mogli izdržati i u toku noći morali smo se povući, a stvoreni mostobran na obodnom kanalu ostaje da štiti vojna policija i 1. pješadijska četa k1k Nedeljka Davidovića iz 2. bataljona. Nakon dva dana, zbog jakog pritiska neprijateljskih snaga, morale su se povući snage 2. lpb na liniju odbrane u S.Žeravac- s.Unka.
Izvanredno organizovana, početni uspjeh za divljenje, šta sve to vrijedi kada koordinacija među jedinicama nije dobra, san da se neprijatelj pokrene sa obodnog kanala, stvori osnova za dalja dejstva i uzimanje Broda, odlaže se za neku novu priliku.
Bolničarka Gordana Preradović, bolničarka 1.lpb,kaže: ..bilo paklenih dana i noći tokom tromjesečnogvojevanjau bataljonima 1.prnjavorske lpbr…
Borbe za oslobađanje sela Zborišta
Na obodnom kanalu nema mira, svakodnevne žestoke borbe. Naš lijevokrilni – Osinjska brigada, 30.9.1992. godine uspijeva probiti neprijateljsku odbranu i postavlja lansirni most na kota 98 [1], na glavnoj komunikaciji Derventa-Brod, time su stvoreni uslovi da i naša brigada krene u ofanzivna dejstva. Preko postavljenog mosta prelazi naš
Drugi bataljon, ojačan vodom vojne policije, brigadnim izviđačima i pridodanom tenkovskom četom. Vojna policija i izviđači čiste lijevu obalu obodnog kanala prema selu Matići i kotu 94 u s.Zborište.
Treći pb vatrom podržava dejstva 2.pb dejstvujuću preko obodnog kanala u pravcu s.Zborišta, dok je dio jedinice u neposrednom borbenom doboru sa neprijateljem. I 1.10. i 3.pb prelazi u s.Zborište i zauzima položaje sa lijeve strane puta Zborište – Kolibe. U narednim danima bataljoni vode borbe i teško se napreduje, jer neprijatelj izvodi i protivnapade, gdje u tim borbama gube i jedan tenk, a i borbena situacija nije bila jasna zbog pravac napada bataljona brigade prema Novom Selu i dalje prema Sijekovcu.
Naše snage izbijaju u s.Zborište na 150 metara do komunikacije Zborište-Kolibe. Pojačanje ustaša, koje je išlo prema obodnom kanalu, upada u zasjedu, tu je likvidirano 34 neprijateljska vojnika i zarobljena tehnika.Uništeno je nekoliko motornih vozila i jedan tenk M84.HV
U s.Martići, Obodni kanal probija 1. bataljon, brigada je kompletirana na lijevoj obali Obodnog kanala, a pred samim s.Zborište. Narednog dana, 1.10.1992. godine, 2. bataljon ulazi u s.Zborište – raskršće. Od kapele u s.Zborište 1. bataljon čisti teren prema koti 93. U s.Martići lansiran je pontonski most, stvoreni su uslovi da krnjinska brigada sa protivoklopnom jedinicom pređe na lijevu obalu obodnog kanala i kroz redove naše brigade a preko kote 93 krene na Gornje Kolibe. (2000-II Srpski borac, članak Tenkisti đenerala Lisice, ipak je Prnjavorska brigada prava izbila prema k.93 i omogućila uvođenje tenkova 2.okbr i ostalih jedinica).
Priča iz hirurške bolnice u Prnjavoru, a ranjene u borbama na Zborištu, sadejstvu 1.lpbr Prnjavor
Oslobađanje Broda
Neprijatelj je u panici, opšti napad, ne žurimo mnogo, naređeno je da se omogući stanovništvu da se izvuče preko r. Save. Brigada oslobađa Parašlike, Hrastovaču, Lucin Trn, Novo Selo, Močila, izbili smo na granicu Republike Srpske, 6.10.1992. godine na obale r.Save u rejon s.Sjekovac.
Brigada posjeda liniju odbrane od ušća r. Ukrine, zaključno sa Sijekovcem koji smo čistili do kapije rafinerije nafte. Brigada je ispunila zadatak, posjeli smo liniju odbrane do rafinerije, Brod je slobodan, a neprijatelj je protjeran preko r.Save.
z/o brigade u Sjekovcu preuzima 327. mtbr , potpukovnika Peulić Boška.
U dosadašnjim borbama na ratnom putu brigade, brodsko ratište ostaće zabilježeno kao krvavo ratište na kome smo izgubili veći broj boraca, ali konačno, mi smo ostvarili cilj.
SPISAK POGINULIH BORACA 1.LPBR NA BRODSKOM RATIŠTU
| Prezime | Ime | Rođen | Datum | Mjesto | Jedinica |
| GRUMIĆ | JADRANKO | 1965 | 11.7.1992. | Unka | 1.čete,1.pješadijskog bataljona |
| PETROVIĆ | NEDELJKO | 1959 | 15.7.1992. | Cvek | 1.čete,1.pješadijskog bataljona |
| RADONJIĆ | DRAGAN | 1973 | 31.7.1992. | Žeravac | izviđač |
| BOJIĆ | VESELKO | 1964 | 1.8.1992. | Žeravac | 1.čete,2.pješadijskog bataljona |
| KITIĆ | ZDRAVKO | 1954 | 10.8.1992. | Grk | pozadinskog voda 1.pješadijskog bataljona |
| KUSIĆ | MIRKO | 1969 | 14.8.1992. | Prebrice | 1.čete,1.pješadijskog bataljonaVV |
| STEVANOVIĆ | ZORAN | 1961 | 16.8.1992. | Unka | 1.čete,1.pješadijskog bataljona |
| VINČIĆ | PETKO | 1951 | 16.8.1992. | Babovac | TO Prnjavor |
| LEBURIĆ | GORAN | 1972 | 18.8.1992. | Grk | 2.čete,1.pješadijskog bataljona |
| STOKANOVIĆ | VOJISLAV | 1956 | 28.8.1992. | Unka | 2.čete,3.pješadijskog bataljona |
| POPOVIĆ | NEDELJKO | 1951 | 29.8.1992. | Bosanski Lužani | 2.čete,2.pješadijskog bataljona |
| ĐURĐEVIĆ | STANKO | 1948 | 1.9.1992. | Kostreš | kv3.čete,2.pješadijskog bataljona |
| BANOVIĆ | NENAD | 1976 | 4.9.1992. | Banja luka | 1.čete,1.pješadijskog bataljonaVV |
| VASIĆ | JADRANKO | 1953 | 10.9.1992. | Bosanski Lužani | tenkovski vod |
| DOCIĆ | DRAGAN | 1968 | 12.9.1992. | Unka | izviđačkog voda |
| DUKIĆ | GORAN | 1959 | 14.9.1992. | Bosanski Lužani | PO voda 2.pješadiskog bataljona |
| CVIJANOVIĆ | NIKO | 1965 | 20.9.1992. | Unka | 1.čete,1.pješadijskog bataljona |
| PETKOVIĆ | NEDELJKO | 1958 | 27.9.1992. | Grk | 1.čete,2.pješadijskog bataljona |
| MILIJEVIĆ | VASO | 1947 | 30.9.1992. | Zborište | 2.čete,2.pješadijskog bataljona |
| SAVIĆ | MIROLJUB | 1968 | 30.9.1992. | Zborište | komandir brigadnih izviđač |
| RADONJIĆ | VLADO | 1962 | 30.9.1992. | Zborište | izviđač,2.pješadijskog bataljona |
| KUZMANOVIĆ | SLAVKO | 1971 | 30.9.1992. | Zborište | bataljonski izviđač |
| SUBOTIĆ | LAZAR | 1959 | 2.10.1992. | Zborište | protivoklopni vod 2.pješadijskog bataljona |
| PETRUŠIĆ | ĐORĐE | 1959 | 2.10.1992. | Zborište | vod PVO brigade |
| STANIŠIĆ | MILAN | 1970 | 7.10.1992. | Novo selo | 1.čete,2.pješadijskog bataljona |
| MITRIĆ | SRETKO | 1952 | 8.10.1992. | Zborište | pozadinskog voda 3.pješadijskog bataljona |
Prema prikupljenim podacima brojno stanje 1.lpbr u 1992. godini po mobilizaciji u jedinice je raspoređeno 1.458 boraca: oficira 60, podoficira 194 i vojnika 1.204, a sa pripadnicima „Vukova sa Vučijaka“ i 4.lpb 2.836 pripadnika. Do 7.10.1992. godine mobilisano je 1.317 boraca [1]
Pregled po osnovnim jedinicama brigade:
- 1. pješadijski bataljan 305 boraca
- 2. pješadijski bataljon 552
- 3. pješadijski bataljon 324
- pozadinska četa 54
- komanda brigade 30
- komanda stana 34
- izviđački vod 45
- vod vojne policije 56
- lar vod pvo 29
- protivoklopni vod 9
- vod veze 20
Brigada je bila popunjena od pripadnika teritorijalne odbrane opštine i mobilizacijom vojnih obveznika prema formaciji pješadijskih brigada lakog tipa. Brigadi je pridodat jedan tekovski vod T55. a popuna je izvršena tenkistima iz brigade.
[1] Prema prvom planu popune 1.Plpbr od 19. maja 1992. godine, brigada se popunjava sa 1.276 vojnika, 134 podoficira i 89 oficira, što ukupno iznosi 1.499 pripadnika.
[2] Na KM 1.lpbr u s. Grk dolazi načelnik štaba TG-3, puk Čavič, gdje sa PNŠ za OP 1.lpbr kap Tomić sa tenkom-lansirnim mostom, koji se nalazio pored komande 1.lpbr, odlaze sa tenkom na mjesto lansiranja mosta na r. Ukrini magistralni put Žeravac-Brod.
Sanitetski gubici brigade na brodskom ratištu: 214 lakše ranjeno, 35 teže ranjeno i 26 poginulih pripadnika brigade.Isto str.12-16.[2]
U 1.30 sati 7.10. inžinjerci 1.KK minirali su most na r. Save u dijelu Slav. Broda. Bio sam prisudan na miniranju mosta, sa druge strane, povići „Dižite ga više nam nije potreban“
[3] general Slavko Lisica, komandant Taktičke grupe 3. Prvog krajiškog korpusa VRS, bio u VRS do 3.5.1994. g. Umro je 29.6.2013. godine na VMA.
Koji i u svojoj knjizi nije bio korektan prema Prnjavorskoj brigadi i opštinskoj vlasti ,nije rejalno vrednovao doprinos prnjavorskih boraca u oslobođenju Broda.
[4] Na spomeniku poginuim pripadnicima ZNG u Slavonskom Brodu nalaze se imena cedam pripadnika 108.bjelovarske brigade, koji su poginuli 18.8.1992. godine, a na spomeniku Ornovica nalaze se imena 16 poginulih priupadnika ZNG HV poginulih 30.9.1992. godini u rejonu Obovnog kanala.v.sajt
zaključak
Brigada je na Brodskom ratištu provela 74 ratnih dana, imala je na rasporedu 1.317 boraca. Do 13.10.1992.godini bilo je mobilisano u 1.prnjavorsku lpbr preko 2.500 pripadnika: 2.190 vojnika, 250 podoficira i 70 oficira. ( sa 4.lpb i „Vukovi sa Vučijaka“
Sanitetski gubici brigade na Brodskom ratištu iznose 11% od mobilisanih boraca: 214 lakše ranjeno, 35 teže ranjeno i 22 poginulih pripadnika brigade.
Na Brodskom ratištu učestvuju sledeće jedinice TG3 1.KK VRS: [3] isto st.126
- 27.mtbr
- 1/lpbr Gradiška
- 1/lpbr Banja luka
- 3/16.kmtbr
- BG milicije
- 11.pbr
- 1.osinjska lp brigada
- 1.prnjavorska lp brigada
- 1.knjinska lp brigada
- 1. vučijačka lpbr
- tenkisti 2.okbr
Neprijateljske jedinice u sastavu 153. TG ustaša i zelenih beretki sa verovatnim rasporedom, isto st.116 [3]
- dijelovi 153. posavske brigade HV u rejonu Potočani – Gložik – s.Koraće, ispred 27.mtbr
- dijelovi 140. brigada HV Valpovo u rejonu Lovrići – Bijelaš – Parašlika (ispred prnjavorske lpbr)….
- pri proboju na pravcu s.Zborište početkom oktobra položaje odbrane drži 105. bjelovarske brigade HV na liniji: rijeka Sava – most na komunikaciji Bos. Kobaš – Bos. Dubočac – Vakuf – Sedlići – Kalačka – tt 181 – Brnadići – Obodni kanal – tt 94 – tt 90 – duž potoka Čađavica – Struga – rijeka Sava.
Brigada se 13.10.1992. godine okupila u Prnjavoru povodom obilježavanja dana prelaska prnjavorskog odreda (1. bataljon lpbr) preko r.Save u Bos.Gradišci. Tom prilikom borci 1.lpbr Prnjavor položili su svečanu zakletvu.
Linije odbrane 25.10.1992. godine, u borbu za oslobođenje Jajca, krenula je borbena grupa brigade. Odabran je 61 borac, a drugu je lično predvodio komandant major Vlado Živković i komandant 3. bataljona Ratko Desić.
Za četiri dana, koliko su trajale borbe, oslobođeno je Jajce, zavijorila se srpska zastava na Kuli.
Za svoj doprinos grupa je lično pohvaljena od komandanta 1. KK VRS generala Momira Talića. U dosadašnjim borbama na ratnom putu brigade, brodsko ratište ostaće zabilježeno kao krvavo ratište na kome smo izgubili veći broj boraca, ali konačno, mi smo ostvarili cilj.
Bitka za Brod iz knjige 2.okbr, Banja Luka 2023. godine
U tom periodu Osinjskoj brigadi je uspjelo da probije položaje neprijatelja na
Obodnom kanalu na pravcu napada u zahvatu puta Derventa – Brod. Obodni kanal je predstavljao snažan oslonac za odbranu hrvatskih snaga. Ta šansa je iskorišćena i krenulo je napredovanje na svim pravcima.
1.knjinska laka pješadijska brigada (Osinjska) je uspjela osvojiti prva dva rova od mosta na reci Ukrini u Žeravcu , što je omogućilo jedinicama 1.prnjavorske brigade da produže napad i probiju liniju odbrane i zauzmu položaje oko osnovne škole u Zborištu. Kosnije se uvode snage TG_3 za dalja dejstva pravcu k.93 prema Brodu. Ovaj borbeni uspjeh Prnjavorske brigade se ne spomilje u knjizi 2.okbr, Banja Luka, 2023. godine. str. 101
Kasnije dolazi naređenje komande TG-3 formirana je borbena grupa 50 sastava: pješadijska četa iz 16. kmtbr, pješadijska četa Brodskog bataljona,‚51 pješadijska četa 3. lpbr, mehanizovana četa iz 1. okbr, dijelovi Krnjinske brigade, a u kasnijoj fazi svi njeni elementi raspoređeni na brodskom ratištu, dvije oklopne borbene grupe iz 2. okbr i tenkovska četa iz 1. okbr u rezervi za čijim uvođenjem nije bilo potrebe. Komandant borbene grupe bio je maj. Miko Škorić, komandant Krnjinske brigade, a zamjenik kIk Stamenko Novaković.
Opet se ne spominje Prnjavorska brigada koja je napadala dalje na pravcu Zborište- Novo Selo- Sijekovac i 6 oktobra uveče izbila na r.Savu i ušla u Brod.
Borbe na Kostrešu i Bijelom brdu
Situacija na frontu se uveliko izmijenila, vode se jake borbe na Kostrešu i Bijelom brdu, 16. i 327. mt brigada zauzimaju Kostreš – kota 204, stvoreni su uslovi za dalja dejstva.
Naša brigada izdvaja 55 boraca za formiranje udarne grupe, akcija nije krenula jer nije formirana kompletna udarna grupa, naše borce vraćaju u sastav brigade. Po naređenju komandanta brigade borbena grupa brigade sa PNŠ za OP kao oficir za vezu, tri puta učestvuje u borbenim aktivnostima na pravcu rejon Kostreš crkva k. 183 i prema s. Baricama (majora Bukovice- Osinjska BG).
IKM TG-3 na k. 183 više puta obilazi komandant brigade sa NV brigade. U ovim dejstvima ima poginulih i ranjenih. Poginuo komandir streljačkog voda iz 3. pč 2. pb vodnik Đurđević.
Formiranje 4.lpb
Od preostalih jedinica M3 na teritoriji opštine Prnjavor, 7.9.1992. godine, naredbom komandanta 1.lpbr Prnjavor uz saglasnost komande 1.KK, formiran je 4. laki pješadijski bataljon 1.lp brigade. Za komandanta bataljona imenovan je k1k Ranko Gnjatović. Novoformirani 4. bataljon sačinjavaju borci uglavnom starijeg godišta, te se bataljon i dalje zadržava na prostoru opštine Prnjavor kao brigadna rezerva, a kasnije kao ispomoć ostalim bataljonima za vrijeme odmora u dane primirja na liniji fronta.
KARTA BIJELO BRDO
položaj odbrane pri proboju obodnog kanala držala je 105. bjelovarske brigade HV na liniji: rijeka Sava – most na komunikaciji Bos. Kobaš – Bos. Dubočac – Vakuf – Sedlići – Kalačka – tt 181 – Brnadići – Obodni kanal – tt 94 – tt 90 – duž potoka Čađavica – Struga – rijeka Sava.
