Arhive

Tomić Srđan

22. jun 2024.

Ratna jedinica „Vukovi sa Vučijaka“,Naš zavičaj Prnjavor, novembr 1992.g.str.10;  Glas borca 1.lpbr Prnjavor, br.1 i 2., str.13

Početak priče o „Vukovima sa Vučijaka“ počinje jednim skupom viđenih Srba. Održan je Vidovdan 1990. godine u Bosanskom Grahovu. tada je procijenjeno da Srbima i srpskom narodu dolaze teški dani, nova stradanja. Za takve dane trebalo se pripremiti i u vojničkom smislu. odlučeno je da se počne sa specijslnom vojničkom obukom u Golubiću, kod Knina. Pozivu i svojevrsnom izazovu, ne odolijeva ni Veljko Milankjović, kasnije duhovni i vojni vođa „Vukova“ o kojim je riječ. Odlazi u golubić i sprema se za rat, u kojem će za razliku od brojnih drugih Srba od visokog političkog rejtinga imati priliku da plače  od neproijatnog mirisa baruta, zadaha prebliske smrti … nepravde kakvu samo rat sobom nosi. Po povratku iz Golubića, probrani momci, prolaze i obuku na Vučijaku. Na početku formiranja jedinice koja će se nakon silnih borbi službeno zvati Prvi krajiški udarni bataljon, bilo ih je, pored instruktora i komandanta Milankovića, svega dvadeset pet. Za početak dovoljno. Nastavite sa čitanjem

Tomić Srđan

16. jun 2024.

32 godina od preformacije odreda TO Prnjavor u 1.pb 1.lpbr Prnjavor

Struktura popune ratne jedinice TO opštine Prnjavor

Kroz odred je prošlo   890 pripadnika od mobilizacije 18.9.1991. godine sa prelaskom preko r. Save 13.10.1991. godine na Zapadno – Slavonsko ratište do preformacije (16.6.1992.) sa popunom i prekomandama.

U početku mobilisano je u septembru  320  pripadnika u odred. Rijeku Savu prelazi  326 mobilisanih pripadnika i još kasnije  251 mobilisanih  boraca. Na rasporedu u odredu bilo 586 boraca,  zatim je raspoređeno kroz popunu još 253 boraca.

Značajno je da je 194 pripadnika odreda od mobilizacije 18.9.1991.godine, koji su tada bili  pretpočinjeni 2.partbrTO, i prešli r.Savu 13.10.1991. godine u ušli u sastav 329.okbrJNA kao odred-bataljon TO [1]

Pregled strukture raspoređenih pripadnika odreda TO opštine prema kategoriji

popuna Vojna pošta svega % 3 4 5 ProsekOdStarost
mobilizacija 8840 Banja Luka 240 41,10% 198 37 5 28,39
mobilizacija T-22206 Prnjavor 320 54,79% 241 56 23 29,97
dopopuna 8840 Banja Luka 12 2,05% 8 3 1 28,65
Ukupno 572 97,95% 447 96 29 29,00

Prema prikupljenim podacima u odredu je mobilisano 560 boraca, u toku rata još je bilo popunjeno  prvi put sa 12 boraca što ukupno na brojnom stanju iznosi 572 boraca. (3) vojnika 447, (4) mlađih oficira 96 i (5) oficira 29 lica. Prekomandama je bilo rapoređeno još 129 boraca koji su došli u odred sa 701 raspoređenim boircem, bez duliranja. u 2 prekomandi bilo 184 duplih borca, tako da je kroz odred prošlo 885 boraca Prema vojnoj pošti TO opštine je bilo 321, a u vojnoj pošti 329.okbr 278 pripadnik. Ova metodologija brojnog stanja je da se isključi mogućnost dupliranja prvog  raporeda u odredu.

Iz tabele je karakteristično da kod oficira u mobilizaciji odreda 1991. godine bilo 24, a samo je 6 ili  25 % oficira prešlo r. Savu. U odnosu na formaciju odreda od 18 oficira, ovo je bilo nedovoljno, jer su bile česte prekomande i napuštanja tako da su komandne dužnosti vodili i desetari vojnika. Podoficira je po formaciji sledovalo 28 a popuna izvršena, u toku rata 101 podoficira, bilo je i novih unapređenja. Kod vojnika sleduje po formaciji  297 vojnika, a izvršena popuna  454 vojnika. i na kraju po formaciji je sledovalo 434 pripadnika a izvršena popuna u toku rata 586 boraca odreda TO Prnjavor.

Ukupno u odred je bilo rapoređeno u osnovnim jedinicama (čete, vodovi, samostalna odjeljenja) 863 boraca. (npr. moja dužnost je bia prvo u komandi odreda, a kasnije druga, u .pješadijskoj četi).

Da je kroz odred sa svim prekomandama u odredu je prošlo 871 boraca za osam mjeseci borbi. Prosječna starost borca je bila 31 godina.

Pregled strukture rasporeda pripadnika odreda prema kategoriji lica i nižim jedinicama odreda do preformacije:

niža jedinica svega % 3 4 5 ProsekOdStarost
komanda 20 2,85% 2 7 11 38,40
veza 13 1,85% 10 2 1 26,68
izviđači 24 3,42% 16 5 3 26,68
kuriri 19 2,71% 14 5 30,10
pioniri 13 1,85% 11 2 30,83
1.pješ. četa 217 30,96% 177 34 6 27,97
2.pješ. četa 262 37,38% 209 46 7 28,72
prateća četa 85 12,13% 63 15 7 30,05
pozadinski vod 48 6,85% 35 11 2 31,26
Ukupno 701 100% 537 127 37 30,07

Najveća izvršena popuna je u 2.pješadijskoj četi sa 37% Nastavite sa čitanjem

Tomić Srđan

20. maj 2024.

Preled brojčane popunjenosti  ratnih jedinica teritorijalne odbrane grada Prnjavor, i na ZSR i Brodskom dijelu ratišta RS

Prema normativnim i doktrinarnim aktima SFRJ, oružane snage činile su JNA i TO. JNA je bila udarni dio OS SFRJ, a TO je njihov najmasovniji dio, i njene jedinice su bile organizovane , obučene i naoružane po jedinstvenim načelima TO.

Jedinice TO imale su namjenu izvođenja raznovrsnih b/d u svim uslovima; borbenu kontolu teritorije i zaštita i obezbjenjene: stanovništva, materijalnih dobara, OUR, organa DPZ i DPO i dr. od svih oblika neprijateljske aktivnosti.

JTO samostalno ili sa jedinicama JNA izvode b/d na PZT, u ZF i SP.[1]

19.5.1992.godine oružane snage TO i JNA završile su svoju istorijsku ulogu na prostorima SFRJ.

Broj boraca u ratnim jedinicama TO opštine

Komanda jedinica TO opštine u saradnji sa štabom TO opštine u čijem je sastavu, neprekidno prate stanje popune jedinice, vrše analizu i po potrebi preduzimaju potrebne mjere pobiljšanja, naročito dobrovoljnog popunjavanja boraca, i o tome podnose izvještaj Štabu TO opštine.

U 1991. i 1992.  godini , istraživanjem je utvrđena popuna od preko  pet hiljada  boraca koji su mobilisani u ratne oružane snage JNA i jedinice  TO opštine Prnjavor do preformacije u maju 1992. godine. Mobilisani čine 99,76%,  pripadnika muškog pola, što je razumljivo, jer su oni nosioci borbenih dejstava, a samo 18 ili 0,24% odnosi se na ženski pol koji je raspoređen u sanitetski dio jedinice.

Mobilisano je u ratne jedinice TO opštine 3.483 borac, kasnije kroz popunu raspoređeno je još 209 boraca, kroz prekomande u jedinice TO raspoređeno ukupno 3482 boraca. Kroz jedinice TO opštine Pnjavor prošlo je 5.269 boraca

Pregled strukture izvršenja popune pripadnika TO Prnjavor po ratnim jedinicama i mjesecu mobilizacije 1991-92:

jedinica svega % sept okt dec nov jan feb mart apr maj
2.mtb 199 3,78% 199
2.OdTO 1248 23,68% 264 608 376
3.OdTO 97 1,84% 97
hab122 103 1,95% 61 39 3
lpav 117 2,22% 37 51 29
mb120 14 0,27% 3 8 3
odredTO 742 14,08% 319 101 132 84 11 10 59 4 22
OpŠTO 30 0,57% 8 10 7 5
PbTO 75 1,42% 17 39 19
pdv 86 1,63% 3 3 21 27 32
pionv 30 0,57% 4 5 21
pov 33 0,63% 4 10 19
rjšto 47 0,89% 9 1 2 3 31 1
rjtomz 2003 38,01% 939 221 27 51 16 35 127 416 171
rjVV 227 4,31% 10 154 63
vT-12 40 0,76% 2 24 14
vvp 59 1,12% 59
zšč 119 2,26% 13 1 2 2 1 40 32 28
Ukupno 5269 100% 1291 327 163 137 28 44 662 1455 1161

Preko 1/4  pripadnika TO opštine mobilisano je na početku rata, septembra 1991. godine.              U 1991. godini moblisano je operativni dio jedinica TO (Odred, PDV, štab i prištabska jedinica zaštitno-štabna četa TO). U mjesnim zajednicama mobilisane su samostalne pješadijske čete i vodovi. 1992. godine vrši se domobilizacija jedinica TO i prefomiranje u druge jedinice TO. 2. odred TO, vojna policija i njihovo uključivanje u b/d na Derventskom ratištu.

Nastavite sa čitanjem

Tomić Srđan

20. maj 2024.

Popuna Prve dobrovoljačke ratne jedinice „Vukovi sa Vučijaka“ sa prekomandama u 1991-92.

Prema dosad prikupljenim podacima kroz [1] jedinicu je po prvom rasporedu pripadnika jedinice  od 14.8.1991. godine javilo se-mobilisano do 15.5.1992. godine 213 pripadnika u četri vojne pošte (TO Okučani i Prnjavor i 329.okbr i 327.mtbr JA), a popunjavano još sa 185 pripadnika, tako da je na rosporedu bilo 398 boraca. Kroz jedinicu je prošlo  505 pripadnika od prve mobilizacije sa prelaskom preko r. Save do preformacije (19.5.1992.) sa unutrašnjim prekomandama i otpuštanjem od 107 boraca..

Do kraja rata,tj do 12.12.1995. godine u jedinicu „Vukova“ raspoređeno , po prvi put, 546 pripadnika VRS.

 213 pripadnika od prve mobilizacije , 185 popunjavano, odnosno bili na rasporedu u JA i TO 398 boraca

Nastavite sa čitanjem

Tomić Srđan

19. maj 2024.

327.motorizovana brigade JA 5.KK 

kasarna

Brojno stanje raspoređenih u brigadi je 1.102 pripadnika od mobilizacije 5.10.1991. godine  do preformacije (19.5.1992.) formiranjem 27.mtbr VRS[1] sa područja opštine Prnjavor.

604 mobilisano u brigadu, još kasnije  popuneno sa 398 boraca (sa 264 boraca 4.mtč koja je branila kasarnu u maju1992.), Prosjek starosti raspoređenih boraca je 32 godine života.

Prošlo kroz  brojno stanje brigade 1.297 boraca, 6 boraca poginulo.

Organizaciono-formacijska struktura brigade je po formaciji JA bataljonskog sastava: 4 pješadijska-motorizovana bataljona  sa divizijonima-četama za podršku, komandom , prištabskim jedinicama ( veze, izviđačko i vojnu policiju)  i pozadinski bataljon.

Pregled strukture popune  po kategoriji vojnih lica  27.mtbr sa područja opštine Prnjavor:

kategorija   svega     % Prosek    mob    popuna
vojnici 840 83,83% 29,74 501 339
podoficiri 118 11,77% 30,58 73 45
oficiri 44 4,39% 34,52 30 14
Ukupno 1.002 100% 31,61 604 398

Nastavite sa čitanjem

Tomić Srđan

19. maj 2024.

Popuna ratnih jedinica TO opštine Prnjavor sa prekomandama

Zakonom o ONO iz 1984. godine svaka opština u BiH imala je obavezu da formira jedinice i štabove teritorijalne odbrane u skladu sa zahtjevima i potrebama prema mobilizacijskim razrezima.

Operativna popuna jedinica i štabova TO izvršena je kroz formiranje šest manevarskih ratnih jedinica TO opštine: opštinski štab TO sa zaštno-štabnom četom TO,  odred TO, protivdiverzantski vod TO i pozadinska baza TO jačine izvršenja popune od 682 pripadnika). Veće opštine ili više opština formirale su partizanske brigade TO. U mjesnim zajednicama formirane su prostorne snage TO za čuvanje objekata i kontrolu svojih teritorija.

Kroz [1] ratne jedinice TO opštine je prošlo   preko 5600 pripadnika od mobilizacije  do preformacije (19.5.1992.) sa unutrašnjim prekomandama i otpuštanjem.

Sa prvim odredom TO u sastavu 329.okbr JNA na ZSR, mobilisano je i raspoređeno u TO без prekomandi je 3694 pripadnika TO

 Preko 5.680 boraca prošlo kroz jedinice TO, odnosno bili na rasporedu, 5 poginulih.

Operativna popuna ratnih sastava i jedinica pred mobilizaciju u jesen 1991. godine iznosila je po formaciji 508 pripadnika ( Štab TO sa zšč, odred TO, pdv TO, PoB TO).

Nastavite sa čitanjem

Tomić Srđan

18. maj 2024.

Tomić Srđan

14. maj 2024.

29 godina od formiranja Radničkog bataljona VRS

U sastavu 1.okbr 1.KK VRS u odbrani Donjeg Svilaja i 1.lpbr Prnjavor u odbrani Vitkovaca

Iz ratnog dnevnika bataljona:

12.5.1995. godine (petak)

  • Ministarstvo odbrane – odsjek Prnjavor izvršilo je pozivanje v/o za 9,00 časova u cilju formiranja Radničkog bataljona za izvršavanje zadataka postavljenog od više komande VRS. Uz rad radnika iz odsjeka ministarstva izvršeno je formiranje 1. i 2. čete sa komandnim kadrom. Taj dan su date informacije i upute za predstojeću smotru bataljona  zakazanu za 14.5.1995. godine (subota).

13.5.1995. godine (subota)

  • Komandant bataljona sa užim dijelom komande, komandirima četa i vodova, izvršio je izviđanje u zoni odbrane u Donjem Svilaju i na licu mjesta dao konkretne zadatke i odredio raspored jedinica.

14.5.1995. godina (nedjelja)

  • U 9,00 časova pripadnici bataljona su bili u krugu fabrike „Unis“ gdje je otpočeo rad po četama. Vršena je saopštavanje pozadinskih zadataka za izvršavanje zadataka u drugoj smjeni. Održan je sastanak komande bataljona.

15.5.1995. godine (ponedjeljak)

Vršene su pripreme od strane komande, a posebno pom. k-danta za pozadinu za odlazak jedinice na teren.

16.5.1995. godine (utorak), u sastavu 1.okbr 1.KKVRS

  • U 8.00 časova v/o su stigli na zborno mjesto Tvornica „Unis“ sa naoružanjen i opremom. U isto vrijeme došli su i vozači sa vozilima (autobusi, kamioni, kombi). Komandiri četa izvršili su smotru i prozivanje prozvanih, te obavljene druge radnje za pokret jedinice.
  • Pokret jedinice pravcem Prnjavor – Derventa – Modriča – Kukosavlje – Donji Svilaj izvršen je u 10,30 časova. Bataljon se javio predpostavljenoj komandi ( zona odgovornosti 1.okbr 1.KK VRS pukovnika Milana Dupljanina, odnosno stigao u Donji Svilaj u 13.00 časova.
  • Poslije iskrcavanja v/o su sa komandirima izvršili zaposjedanje položaja za odbranu, i izvođenje aktivnosti u rejonu odbrane.

17.7.1995. godine (srijeda)

  • U toku dana, i narednih dana u smjeni, vršene su redovne aktivnosti u okviru postavljenog zadatka. Takođe su obavljeni poslovi na stvaranju uslova za život jedinice na terenu.

18.5.1995. godine (četvrtak)

  • Preduzimaju se , i dalje, sve aktivnosti i mjere za izvršavanje postavljenog zadatka. Komandant i pom. k-danta za OBP odlaze na osmatračnicu na koti 203 (kadar). Na granici mirno, tek u predvečernim satima (oko 18 sati) sa neprijateljske strane  ispaljeno je nekoliko metaka, što će biti redovna pojava u vrijeme smjene jedinice. Pojačana budnost u četama

Bataljon je lakog tipa sa tri pješadijske čete i nekoliko oruđa za podršku, sredstava veze i pozadinski vod.

Vojnički sastav je od starijih godišta, preko 45 godina.

Od naoružanja bataljon je, u julu,  raspolagao sa:

  • puška PAP M59/66 komada 165 sa oko 18.900 metaka,
  • puška AP  komada 20
  • PM M53 7,9mm komada 10 sa 4.500 metaka,
  • PKT 7,62mm komada,
  • ručni bacač M57 komada10,
  • top BsT komada 2

 

Svilaj

Od 9.11-.1995. godine do 19.1.1996. godine bataljon je u sastavu 1.lpbr Prnjavor u zoni odgovornosti Vitkovci, Dobojsko ratište, na desnom krilu.

Vitkovci

 

 

 

 

Brojno stanje radničkog bataljona brojalo je 461 boraca mobilisanih i raspoređernih, starijih godišta, prosjeka 45 godina. Nastavite sa čitanjem

Tomić Srđan

31. mart 2024.

Demobilizacija 31.3.1996. godine 1.lpbr Prnjavor

Naređenjem OG-1  od 6.1.1996. godine brigada se na Dobojskom ratištu u zoni odgovornosti Vitkovci – Gojakovac, povukla u dubinu teritorije,

Linija razgraničenja kontroliše  patrolama. Konačno razgraničenje, a pod kontrolom IFOR-a i poljskog bataljona završeno je 19.1.1996. godine.

Iz zone borbenih dejstava izvučeno je sve teško naoružanje i prebačeno u Prnjavor na remont. Vojska se privikava  na novu organizaciju rada, patrolima od Gojakovca do Žerkovine na rijeci Usori.

Period razgraničenja prošao je bez i jednog incidenta. Konačno, 21.03.1996. godine i posljednji borac povukao se iz zone razdvajanja. Do 31.03.1996. godine razduženi su gotovo svi borci. Sa radom nastavljaju pojedinci koji moraju svu opremu i naoružanje uskladištiti. Nastavite sa čitanjem

Tomić Srđan

12. mart 2024.

Odbrana Srpskog naroda

U minulom Odbrambeno-otadžbinskom ratu Republike Srpske vođenom na prostorima prethodne SFRJ, odnosno BiH od 1991 do 14.12.1995. godine, područje opštine  Prnjavor nije bilo ugroženo borbenim dejstvima. Međutim, Prnjavorčani daju veliki doprinos u stvaranju Vojske Republike Srpske i odbrani nacionalnih ciljeva srpskog naroda kroz državu Republiku Srpsku. To je vrijeme kada se ljudski i materijalni potencijali stavljaju u službu odbrane Srpskog naroda, u složenim nacionalnim i političkim uslovima koji su vladali na području bivše SFRJ-BiH.

područje opštine  Prnjavor nije bilo ugroženo borbenim djejstvima

graf-1naci

Na prostoru opštine od 631m2 sa 47.055 stanovnika prema popisu iz 1991. godine 72% je srpskog stanovništva, muslimana 15%, Hrvata 4%, Jugoslovena 4 %i ostalih 6%[1]

Pregled prema polnoj strukturi stanovništva opštine Prnjavor 1991.godine

Pregled raspoređenog ljudstva u opštini Prnjavor početkom rata:

Raspoređeni

Raspoređeni vojni obveznici

Prema prikupljenim podacima mobilizacijom u prvim mjesecima 1991. godine mobilisano je preko 3.400 pripadnika jedinica TO opštine, oko 1000 pripadnika jedinica JNA. Ukupno mobilisanih vojnih obveznika do maja 1992. godine je oko 5000 boraca

U ratne jedinice VRS i MUP-a mobilisano je tokom rata oko 6.000 boraca od oko 12.000 vojno sposobnih građana opštine, što čini 70,87% ukupnog muškog radnog stanovništva opštine od 15 do 64 godine, što obuhvata zakonsku vojnu obavezu od 17 do 60 godina života, odnosno 25,50% učešća stanovništva opštine po popisu iz 1991. godine.

Mobilizacijom je obuhvaćeno preko  70 ratnih jedinica Vojske i MUP-a, a najviše u 1. Krajiški korpus i Vazduhoplovstvo i PVO.

mobilisano je tokom rata oko 6.000 vojnih obveznika sa opštine, a prema evidenciji opštinskog organa evidentirano je učešće u ratu za preko 8.300 lica

Prnjavorski borci popunjavaju jedinice 1.KK VRS: matičnu Prnjavorsku laku pješadijsku brigadu, Motajički 1. bataljon u sastavu 27. motorizovane brigade, većim dijelom Udarni bataljon „Vukovi sa Vučijaka“ Prnjavor zatim 16. krajišku motorizovanu brigadu, 1. oklopnu brigadu, inžinjerijski puk i druge jedinice VRS. Biilo je to veliko mobilizacijsko naprezanje stanovništva u toku rata sa preko 10-25%  angažovanog radno sposobnog stanovništva u VRS, kao veliki procenat angažovanja ljudstva u istoriji ratovanja.

Pregled neraspoređenih vojnih obveznika u opštini Prnjavor 1991.godine

4977 neraspoređenih  vojno sposobnih građana opštine, što čini 37,97% ukupnog muškog radnog stanovništva opštine od 15 do 64 godine, radno sposobnog stanovništva, koji su mahom bili nosioci domaćinstva,  odnosno 14,39% učešća stanovništva opštine po popisu iz 1991. godine.

Pregled  stanja evidencije vojnih obveznika u opštini Prnjavor 1991.godine

Pregled vojnih obveznika

Pregled vojnih obveznika

Od 12.060 ukupno u evidenciji VO Prnjavor  vojno sposobnih građana opštine, što čini 71,21% ukupnog muškog radnog stanovništva opštine od 15 do 64 godine,  odnosno 2,63% učešća stanovništva opštine po popisu iz 1991. godine.

Poginulo 25 boraca: 7 iz 329.okbr-odTO,7 iz 327.mtbr, 6 TO Prnjavor i ostali iz jedinica JA na Zapadno-slavonskom ratištu.

Zgrada SO-e i ratnog predsjedništva

Poslije pet godina rata, krajem rata 31.12.1995. godine, prema procjeni opština broji 45.995 stanovnika , a broj vojnih obveznika iznosi 11.982 ili 26%. Ukupno rapoređenih sada je 5.978, a u Vojsku Republike Srpske je 4.382 pripadnika VRS, odnosno  53% od broja raspoređenih. Broj poginulih 361, a ranjenih 1.214, što čini 1.575 pripadnika koji su izbačeni iz stroja VRS, odnosno 35,94% u odnosu na broj raspoređenih u VRS ili 3,4% u odnosu na broj stanovnika.[2]

zgrada Štaba TO

U pripremi za odbranu Republike Srpske političko rukovodstvo države oslanjalo se na političke stranke sa svim svojim ljudskim potencijalom koji je u to vrijeme bio impozantan i sa ogromnim moralom, zatim na vojsku, odnosno ustanove i materijalna sredstva bivše JNA koja se pod pritiskom povukla iz BiH, zatim dolaze referendumi  sva tri naroda u BiH  i oružani sukobi Srba i Muslimana, a kasnije Hrvata i Muslimana.

Pregled ratnog puta dobrovoljačke jedinice „Vukova sa Vučijaka“ i jedinica teritorijalne odbrane Prnjavor – 307 dana

ratište Opstina brigada Dana  zapovjest KM %
Golubić Benkovac RJ Vukovi sa Vučijaka 38 obuka Benkovac 0,86%
Kozara K.Dubica RJ Vukovi sa Vučijaka 2 akcija K.Dubica 0,05%
Zapadno-Slavonsko ratište Okučani RJ Vukovi sa Vučijaka 6 napad Okučani 0,14%
Prnjavor Prnjavor TO opštine 155 mobilizacija Prnjavor 3,53%
Laminci Bos.Gradiška 2.partbrTO 3 marš Bos.Gradiška 0,07%
Zapadno-Slavonsko ratište Nova Gradiška 329.okbr JA-odredTO 79 odbrana Nova Gradiška 1,80%
Zapadno-Slavonsko ratište Nova Gradiška 329.okbr JA-„Vukovi“ 24 ispad Nova Gradiška 0,55%

[1] Podaci  iz Strateškog plana  razvoja opštine Prnjavor za period 2003-2010.godine „Službeni glasnik opštine Prnjavor“, broj 2/2003. strana 33-36.

[2] Podaci  iz pregleda stanja v/o za 31.12.1995. godine, Sekretarijat MO Banja Luka