Prnjavor sjećanje na poginule. 640 nastradalih u Gradu Prnjavor

2022.

Marinković Saša

Uz vojne počasti 12.12.2024. godine sahranjeni su posmrtini ostaci na Novom gradskom groblju Prnjavor.  vojnik Marinković Saša iz Prnjavora. Bio je nestali  borac 1. čete 3.pb 1.lpbr Prnjavor na ratištu Ozrena 21,7,1995. godine

gradsko groblje

Veliki broj građana Prnjavora stradali su u ratovima vođenim na prostorima  bivše SFRJ od 1991. do 1996. godine. Poznati su  podaci da  opština Prnjavor spada na drugo mjesto u RS po broju stradalnih u ratovima vođenim na prostorima bivše SFRJ.

Prema prikupljenim podacima došlo se do 640 nastradalih pripadnika vojske i policije sa područja opštine Prnjavor u jugoslovenskom ratu 1991-1995. godine raspoređenih u 95 vojne pošte.

Grad Prnjavor i boračke organizaciji i udruženja grada Prnjavor [37] kod obilježavanja značajnih datuma grada  organizuje služenje parastosa,molitve i pologanja  vijenca za 626 poginulih boraca sa područja opštine Prnjavor.kod izgrađenih spomenika u svim mjesnim zajednicama i Spomen crkvi na Vučijaku.

Svi ti stradalnici ginuli i ranjavani za najuzvišenije životne ciljeve , za slobodu i postojanje na ovim prostorima. Bila je to i lična,  ustavna obaveza da se država  čuva i brani u kojoj se živi. Veliki broj građana patriotski se odazvao na poziv države, ali i dobrovoljno, da uzmu oružje u ruke i da se brani sloboda, i čast i da se , ako treba, plati i životom.

Zahvalna otadžbina.

U ime sjećanja na one koji su tu cijenu platili, dužni smo i obavezni da njihova imena i i njihovu žrtvu sačuvamo od zaborava, da se održi i obilježi njihov patriotizam i ljubav prema otadžbini, jer su te vrijednosti najveći nacionalni interesi.

Vučijak Prnjavor

Imena poginulih boraca grada objavljeni su još  1999. godine u knjizi prof. Nedović Zdravka: Prnjavor i njegova okolina;  g. Prodanovića: Selo Štrpci;  u monografiji „Za krst časni i slobodu zlatnu“;  u Spomen hramu na Vučijaku, Prnjavor; spomen sobi 1.krajiškog korpusa VRS u Banja Luci; spomen sobi „Vukova sa Vučijaka“ Prnjavor i monografiji Republičkog centra za istraživanje rata i traženje nestalih lica :Žrtve rata.

Pregled 542 poginulih boraca sa slikama na 36 spomenika u mjesnim zajednicama Grada Prnjavor. [38]

1. [1] Šibovska
2. [2] Policijska stanica Prnjavor
3. [3] Prnjavor
4. [4]Babanovci
5. [5] Kremna
6. [6] Okolica i Donja Mravica
7. [7] Crkvena
8. [8] Donji Vijačani
9. [9] Štrpci
10. [10] Gornji Vijačani
11. [11] Orašje i Novo selo
12. [12] Drenova
13. [13] Paramije
14. [14] Prosjek
15. [15] Popovići – Kulaši
16. [16] Donji Smrtići
17. [17] Maćino brdo
18. [18] Gusak – Gajevi
19. [19] Novo naselje Potočani
20. [20] Potočani
21. [21] Velika Ilova
22. [22] Gornji Smrtići
23. [23] Vršani
24. [24] Donji Galjipovci
25. [25] Palačkovci
26. [26] Naseobina Lišnja
27. [27] Gornja Mravica
28. [28] Hrvaćani
29. [29] Šarinci
30. [30] Prisoje
31. [31] Čorle
32. [32] Lužani
33. [33] Pečeneg Ilova
34. [34] Grabik Ilova
35. [35] Otpočivaljka – Mračaj
36. [36] Kokori

[1] SPOMENIK U ŠIBOVSKA

Šibovska

[2]SPOMENIK U POLICIJSKA STANICA PRNJAVOR

Policijska stanica

[3] SPOMENIK U PRNJAVOR

Ugrađeno je 71 likova

Pano poginulih boraca

[4] SPOMENIK U BABANOVCI

Spomenik u Babanovcima

[5] SPOMENIK U KREMNA

spomen soba „Vukova sa Vučijaka“

[6] SPOMENIK U OKOLICA I DONJA MRAVICA

Spomenik na Ceru, Okolica.

[7] SPOMENIK U CRKVENA

Spomenik u Crkvenoj

[8] SPOMENIK U DONJI VIJAČANI

Spomenik u Donjim Vijačanima

[9] SPOMENIK U ŠTRPCI

Spomenik u Štrpcima

[10] SPOMENIK U GORNJI VIJAČANI

Spomenik u Gornjim Vijačanima

[11] SPOMENIK U ORAŠJE-NOVO SELO

Spomenik u Orašju

[12] SPOMENIK U DRENOVA

Spomenik u Gornjoj Drenovi

[13] SPOMENIK U PARAMIJE

Spomenik u Paramijama

[14] SPOMENIK U PROSJEK

Spomenik u Prosjeku

[15] SPOMENIK U POPOVIĆI-KULAŠI

Spomenik u Kulašima

[16] SPOMENIK U DONJI SMRTIĆI

Spomenik u Donjim Smrtićima

[17] SPOMENIK U MAĆINO BRDO

Spomenik u Maćino brdo

[18] SPOMENIK U GUSAK-GAJEVI

Spomenik u Gusak_Gajevi 2018.

[19] SPOMENIK U POTOČANI NOVO NASELJE

Spomeniuk u Novo naselje Potočani

[20] SPOMENIK U POTOČANI

Spomenik u Potočanima

[21] SPOMENIK U VELIKA ILOVA

Spomenik u velikoj Ilovi

[22] SPOMENIK U GRORNJI SMRTIĆI

Spomenik u Gornjim Smrtićima

[23] SPOMENIK U VRŠANI

Spomenik u Vršanima

[24] SPOMENIK U DONJI GALJIPOVCI

Spomenik u Donjim Galjipovcima

[25] SPOMENIK U PALAČKOVCI

Spomenik u Palackovci

[26] SPOMENIK U NASEOBINA LIŠNJA

Spomenik u N.Lišnja

[27] SPOMENIK U GORNJA MRAVICA

Spomenik u Gornjoj Mravici

[28] SPOMENIK U HRVAĆANI

Spomenik u Hrvaćanima

[29] SPOMENIK U ŠARINCI

Spomenik u Šarincima.

[30] SPOMENIK U PRISOJE

Spomenik u Prisojima

[31] SPOMENIK U ČORLE

Spomenik u Čorlama

[32] SPOMEN PLOČA U LUŽANI

Spomen ploča

[33] SPOMENIK U PEČENEG ILOVI

Spomenik u Pečeneg Ilovi

[34] SPOMENIK U GRABIK ILOVI

Spomenik u Grabik Ilovi

[35] SPOMENIK U OTPOČIVALJKA

Spomenik u Otpočivaljci

[36] SPOMENIK U KOKORI

Spomenik zu Kokorima, 2018.

Ukupni ratni demografski gubici

U prikupljenim podacima utvrđeno je da su direktni ratni-vojni gubici grada Prnjavor tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata i malo kasnije iznosili 640 boraca, pripadnika Vojske Republike Srpske i MUP-a RS. Ako se uzme i gubiti nataliteta zbog rata , izgubljeni prirodni priraštaj, te migracioni gubici grada u ratnom periodu, onda su ukupni ratni gubici grada znatno veći.  https://lpbrprnjavor.info/brojno-stanje-jedinica-to-opstine1/  [39]

Prema do sada raspoloživim i analiziranim podacima, direktni ratni gubici iznose:

Vrste stradanja pripadnika VRS i MUP-a RS

Prema dostupnim podacima sa područja grada Prnjavora tokom rata 1991. -1996,. godine, i kasnije , poginulo , nestalo, i umrlo zbog posljedica rata (ranjavanja, bolesti, samoubista i sl..) oko 640 pripadnika VRS i policije.

Od navedenog broja u zoni borbenih dejstava poginulo je 526 boraca ili 89% svih poginulih pripadnika VRS i policije. Više od 7% poginulih i umrlih boraca stradalo je u okolnostima koje nisu bile vezane za izvođenje borbenih dejstava, odnosno van zone borbe. 39 boraca poginula su van borbenih dejstava, najčešće nesrećnim slučajem i 14 boraca koja su počinila samoubistva, i 14 boraca koji nisu bili pripadnici VRS, koji su bili razduženi kada su umrli.

Prema kategoriji vojnog lica

Među poginulima najviše ima u Vojsci Republike Srpske sa 89% i svi su muškog pola iz rezervnog sastava vojske. Zatim pripadnici teritorijalne odbrane preko 5% i pripadnici JNA sa 5%, i MUP 1%.

Godine stradanja

Godine stradanja boraca VRS upućuje na različiti vremenski period i intezitet vođenja borbenih dejstava. Naime, gotovo dvije trećine poginulih boraca (preko 412 ili 64%) stradala su tokom 1992. i 1995. godine, koja predstavlju najteže ratne godine, jer se odvijala na počletku i završetku rata. Borbe za proboj Koridora i oslobađanje Broda i najteže borbe za odbranu Ozrena i Novog Grada. Samo u opštini Zavidovići za osam mjeseci borbe poginulo je 134 borca 1.lpbr Prnjavor.

Poginuli borci grada po vojnim poštama

Među poginulima sa područja grada  iz 95 vojnih pošta najviše ima iz 1.lpbr Prnjavor, odnosno pripadnika teritorijalne odbrane opštine Prnjavor 238 ili 37%.                 Vojnika 217, podoficira 20 i jedan oficir. Iz 327/27.mtbr 137 poginulih ili 21%, vojnika 122, podoficira 10, i oficira 5.

Pregled ukupnog broja poginulih na ratištima po regijama

Sljedeća analiza koja je urađena prema metodologiji Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica, Banja Luka, prikazana je na grafikonima 1 i 2 i odnosi se na statistički pregled ukupnog broja poginulih u gradu Prnjavoru prema regionalnoj strukturi ratišta u kojima su učestvovali borci sa područja grada, čija opština nije bila birektno u borbenim dejstvima, kao i borci iz izbjeglih i raseljenih opština Zapadno krajiških opština i Hrvatske,  i to ukoliko se teritorija Bosne i Hercegovine podijeli u šest regija. Zatim , jedna regija je izdvojena za lica koja su stradala van teritorije Bosne i Hercegovine, to jeste u susjednim državama Hrvatska i  Srbija.

U prvoj regiji „Krajina“ obuhvaćene su sljedeće opštine : Banja Luka sa 3 poginiula ili 0,47%, Bihać 29 ili 4,53%, Bosansko Grahovo 8 ili 1,25%, Bosanska Krupa 1 ili 0,16″, Krupa na Uni 2 ili 0,31%, Bosanski Novi (Novi Grad i Bosanska Kostajnica) 7 ili 1,09%, Bosanski Petrovac 7 ili 1,09%, Cazin 1 ili 0,16%, Glamoč 2 ili 0,31%, Donji Vakuf 1 ili 0,16%, Drvar 11 ili 1,72%, Jajce 2 ili 0,31%, Ključ 2 ili 0,31%, Kupres 13 ili 2,03%, Mrkonjić Grad 15 ili 2,34%, Prijedor 1 ili 0,16%, Prnjavor 5 ili 0,78%,  Sanski Most 3 ili 0,47%.

Druga regija „Sjeveroistočna Bosna“ obuhvata ratišta sljedećih opština: Banja Luka 5 poginulih boraca ili 0,78%, Banovići 19 ili 2,97%, Brod (Bosanski Brod) 21 ili 3,28%, Brčko 17 ili 2,66%, Čelinac 2 ili 0,31%,  Derventa 74 ili 11,56% , Doboj 18 ili 2,81%, Gračanica 1 ili 0,16%, Gradačac 8 ili 1,25%, Gradiška 1 ili 0,16%, Kotor Varoš 1 ili 0,16%, Laktaši 3 ili 0,47%, Lukavac 1 ili 0,16%, Lukavica 1 ili 0,16%,  Maglaj 13 ili 2,03%, Modriča 10 ili 1,56%, Odžak 9 ili 1,41%, Olovo 1 ili 1,016%,  Orašje 2 ili 0,31 %, Petrovo 1 ili 0,16%, Prnjavor 40 ili 6,25%, Srbac 1 ili 0,16%, Teslić 15 ili 2,34% i  Zavidovići 163 ili 25,47%.

Treća regija „Podrinje“ obuhvata sljedeće opštine: Bratunac 2 ili 9,31%,  Goražde 1 ili 0,16%, Lopare 1 ili 0,16% i Tuzla 2 ili 0, 31%.

Četvrta regija „Sarajevska“ obuhvata sljedeće opštine: Han Pijesak  1 ili 0,16%, Ilidža 1 ili 0,16%, Ilijaš 6 ili 0,94%, Kalinovik 1 ili 0,16%, Pale 1 ili 0,16%, Rajlovac 1 ili 0,16%, Sarajevo 14 ili 2,19%, Sokolac 1 ili 0,16%, Vareš 2 ili 0,31%, Visoko 1 ili 0,16% i Vogošća 1 ili 0,16%.

Peta regija „Srednja Bosna“ obuhvata sljedeće opštine: Travnik 3 ili 0,47%.

Šesta regija „Hercegovina“ obuhvata sljedeće opštine: Bileća 1 ili 0,16%, Livno 3 ili 0,47% i Nevesinje 1 ili 0,16%.

Sedma kategorija, je izdvojena za borce  koja su stradala van teritorije Bosne i Hercegovine, to jeste u susjednim državama Hrvatska, Srbija: Benkovac 19 ili 3,44, Borovo 1 ili 0,16%, Brač 1 ili 0,16%, Doboj 5 ili 0,78%, Drniš 1 ili 0,16%, Kneževo 3 ili 0,47%, Knin 1 ili 0,16%, Nova Gradiška 6 ili 0,94%, Novska 4 ili 0,63%, Okučani 6 ili 0,94%, Pakrasc 2 ili 0,31%, Prnjavor 2 ili 0,31%, Psunj 1 ili 0,16%, Šibenik 1‚ili 0,16%, Sisak 1 ili 0,16%, Vukovar 2 ili 0,31 i Raška (Srbija) 1 ili 0,16%.

Grafikon 1.

Posmatrano statistički po regijama, najveći broj stradalih je u drugoj regiji u kojima je stradalo preko 68% od ukupnog broja stradalih. U drugoj regiji „Sjeveroistočna Bosna“ je stradalo 440 boraca , a potom  u prvoj  „Krajina“ stradalo je 115 boraca ili 23,61%. Zatim slijede regija sedam,  gdje su borci koji su stradala van teritorije Bosne i Hercegovine, u državama iz okruženja u Hrvatskoj i Srbiji u kojima je stradalo 42 borca ili 7%. U regiji čevrta „Sarajevska“  stradalo je 29 ili 5%, jer se radi mahom o raseleljenom stanovmištvu. U sljedeće tri regije statistički je stradao najmanji broj lica i to u regiji  tri „Podrinje“ stradalo je 6 boraca ili 1%, u regiji šest  „Hercegovina“ stradalo je 5 boraca ili 1 % i u regiji pet „Srednja Bosna“ poginula su 3 borca ili 0,5% od ukupnog broja stradalih.

Pregled ukupnog broja stradalih po godinama prema ratištima

iz pregleda po regijama sa 29 ratišta i regija BiH i izvan BiH: Hrvatske, i ratište na Kosovu, sa 83 opštine u kojima su angažovani borci grada.

Grafikon 4. Broj poginulih boraca grada  po godinama rata i %

Grafikon poginulih po godinama rata u %

Grafikon 5. Broj poginulih boraca grada  po godinama rata i regionalnoj strukturi

Grafikon poginulih po regiji ratišta i godini rata

Najveći broj boraca stradao, odnosno poginuo, je tokom 1995. godine 211 boraca  i to u prvoj regiji 43 borca, u drugoj regiji 157 boraca , u četvrtoj 4 borca , u sedmoj izvan granica Bosne i Hercegovine 7 boraca.  Zatim, tokom 1992 . godine stradalo je 202 borca  i to u prvoj regiji 31 boraca, u drugoj regiji 144 boraca, u trećoj 4 borca, u četvrtoj 15 boraca, u petoj 2 borca , u šestoj 1 borac, izvan granica Bosne i Hercegovine 5 boraca. U toku 1993. godine stradalo je 89 boraca i to u prvoj regiji 4 borca , u drugoj regiji 73 boraca, u trećoj 2 borca, u četvrtoj 4 borac, u petoj 1 boraca,i  izvan granica Bosne i Hercegovine 5 boraca. Zatim slijedi 1994. godina u toku koje je stradalo 104 b0raca i to u prvoj regiji 33 borca, u drugoj regiji 62 boraca, u četvrtoj 4 borca i izvan granica Bosne i Hercegovine 1 borac. Tokom 1991. godine stradalo je 22 borca, i to izvan granica Bosne i Hercegovine i 1999. Godine u NATO bombardovanju SRJ, odnosno Srboije 1 borac rodom sa ovog područja.

Pregled ukupnog broja poginulih po godinama rata prema nacionalnoj strukturi;

Prvo što se zapaža jeste podatak da je najveći broj poginulih  Srba od 599 ili 94%, stradao u toku 1995. godine i to 194 boraca . Sljedeća godina, gledano prema broju stradalih, je 1992. godina u kojoj je stradalo 193. Zatim Ukrajinci sa 3%, Hrvati sa 2%, Muslimani 1%.  Iz ovoga se zaključuje, da su se najveća stradanja Srba dogodila u prvoj i posljednjoj godini rata, jer su upravo tokom ove dvije godine vođene i najveće borbe.

Grafikon poginulih boraca prema godini i nacionalnosti

U odnosu na učešće 640 poginulih boraca grada u ratu na ratištima Hrvatske i Bosne i Hercegovine od 18.3.1991. godine do 16.6.1996. godine kao borac VRS prema ratnoj jedinici, odnosno 14.4.1999. godine u Srbiji, provelo je 7.585 mjeseci rata, u prosjeku 12 mjeseci,jedna godina,  najkraće (ispod mjesec dana), a najduže 49 mjeseci.

Pregled poginulih boraca po godinama učešća u ratu od 1991. do 1999. godine, najviše u 1992.

Pregled učešća poginulih boraca po broju mjeseci provedenih u ratnoj jedinici VRS po godinama rata:

Manji broj mjeseci na ratištu u ratnoj jedinici od prosjeka (12 mjeseci) provelo je 403 poginula borca  ili 63 posto, dok je duže na ratištu, iznad prosjeka provelo 237 poginulih boraca ili 27 posto.

U odnosu na starost poginulih boraca i godine rata, stanje je:

Najviše poginulih ima u starosnoj stukturi od 20 do 30 godine života, nih  245 ili 38%. Prosječna starost svih poginulih boraca je 33 godina. Najmlađi je imao 16, a najstariji 70 godina života.

410 poginulih boraca sahranjeno je u grobljima grada Prnjavora, a 199 poginulih sahranjeno u drugim gradovima i opštinama, za 30 se vode kao nestali i za 1 nepoznato mjesto sahrane.

Zaključak

U ovoj analizi fokus je stavljen na neke od osnovnih kriterijuma i parametara, kao što su:

• – statistički pregled ukupnog broja poginulih boraca po godinama;
• – statistički pregled ukupnog broja poginulih prema regionalnoj strukturi;
•  – statistički pregled ukupnog broja poginulih po godinama prema regionalnoj strukturi;
• – statistički pregled ukupnog broja poginulih prema vojnoj pošti;
• – statistički pregled ukupnog broja poginulih po godinama prema ratištima;
•  – statistički pregled ukupnog broja poginulih po regijama prema nacionalnoj strukturi;
• – statistički pregled ukupnog broja poginulih prema statusu -kategoriji ;
• – statistički pregled ukupnog broja poginulih po godinama prema vrsti stradanja

U toku rada na prikupjanju i evidentiranja poginulih u gradu u ratu u Bosni i Hercegovini, dokumentovana je smrt ili nestanak 640 boraca. Fokus istraživanja usmjeren je na period 1991-1995. godina, ali kako je uočeno da je određeni broj žrtava stradao od posljedica rata i nakon ovog perioda pojavila se potreba da i te žrtve budu sastavni dio ove analize.  Prvo što se zapaža jeste podatak da je najveći broj poginulih  stradao u toku 1995. godine i to 211 boraca ili 33%. Sljedeća godina, gledano prema broju stradalih, je 1992. godina u kojoj je stradalo 202 borca ili 32%. Iz ovoga se zaključuje, da su se najveća stradanja dogodila u prvoj i posljednjoj godini rata, jer su upravo tokom ove dvije godine vođene i najveće borbe.

Pored Odlikovanja koje je dodijeljeno ratnim jedinicama VRS sa područja grada,  223 poginulih boraca i starješina  je pojedinačno odlikovano za iskazanu hrabrost i požrtvovanje u toku rata.

• medaljom zasluga za narod 199 boraca,
• medaljom heroja Milana Tepića 3 borca,
• medaljom Petra Mrkonjića 1 borac,
• medaljom za vojne zasluga 1 borac
• medaljom za vojničke vrline 1 borac,
• srebrenom medaljom za hrabrost 12 boraca,
• zlatnom medaljom za hrabrost 5 boraca,
• ordenom Miloša Obilića 1 borac. Od nestalih boraca medaljom zasluga za narod  odlikovano je 13 boraca, i od umrlih boraca, medaljom zasluga za narod odlikovano je 5 boraca i zlatnom medaljom za hrabrost 1 borac.

I na kraju, grad Prnjavor pored izgrađenih spomenika i spomen-obilježja poginulim borcima u Odbrambeno-otadžbinskom ratu RS u svim mjesnima zajednicima, Spomen crkve na Vučijaku, biste Herojima grada Prnjavor, u toku je izgradnja i Centralnog spomen-obilježja u gradu Prnjavoru. Utvrđen je idejni proijekat i lokacija u gradu. Grad Prnjavor nije zaboravio svoje poginule saborce i njeguje kulturu sježanja na njih.

[37] Iz informacije o ostvarivanju prava porodica poginulih i nestalih boraca opštini Prnjavor na dan 30.9.2022. godine, broj korisnika prava članova porodice poginulog borca je manji i iznosi 381, broj ostvarenih prava po ovom osnovu je 887, među kojima prava na naknadu porodici odlikovanog borca ostvaruje 336 korisnika, kao i 55 korisnika prava na zdravstvenu zaštitu.

Banja Luka, 2001.

Više o migacijama na području opštine Prnjavor vidi u knjizi prof. Marinkovića. Dnevne migracije stanovništva opštine Prnjavor, monografija, Banja Luka 2001.