Brojno stanje pri formiranje na samom početku rata bilo je 65 oficira, od toga 15 aktivni i 50 rezervni, podoficira 91, od toga aktivni 8 i rezervni 83, vojnika 2.193, regruta (mlada vojska) od toga 51 i rezervista 2.142, ukupno 2.349 popunjenost brigade je bila ispod 45%.(grupa Soko,2025.)
Stanje u zoni odgovornosti TG-3 Derventsko ratište, na dan 27.6.1992. u KM s, Foča
U zoni odgovornosti TG-3 brane se ustaške snage čiji tačan raspored i jačina nisu utvrđeni. Do sada utvrđene vatrene tačke su:
tenk zapadno od Velike na tt 252
OT istočno od tt 252 za oko 100m,
tenk istočno od crkve u Plehanu za oko 400m,
top u rejonu tt 278 Seline.
Moral neprijatelja je na niskom nivou zbog svakodnevnih gubitaka teritorije, ljudstva i tehnike.
2. Odluka komandanta TG-3 u toku 28.6.1992. god i dalje svim snagama TG-3 izvršiti napad na ustaške snage i snage zelenih beretki u zoni odgovornosti g/s pravcem: Tomasovo brdo – modran – Lužani bosanski, a p/s pravcem: Karaula- Cerik.
U bližem zadatku ovladati linijom : Gornja Bišnja /tt169/-s.Ravlilići-s.Mlinari-s.Grubišići-tt266-tt267/Vis/-k232 /Velika/.
Borbe za oslobađanje Dervente
Za oslobođenje Dervente ključni momenat je bio ovladavanje objektom Rabić i izbijanje na komunikaciju Doboj – Derventa – Brod. Na taj način su hrvatske snage u gradu dovedene u poluokruženje. Prijetila im je opasnost da budu odsječeni. Vojska i civili su se u toku noći i sutradan izvukli iz grada. Derventa je oslobođena 4. jula 1992. godine . Na pravcu napada snaga koje su ovladale Rabićem napadao je jedan tenkovski vod iz tenkovske čete pridate 27. mtbr i odigrao je ključnu ulogu. Nažalost, u tom napadu poginuo je komandant 27. mtbr pukovnik Trivo Vujić. Stalo se, da li zbog pogibije komandanta, ili zbog nesnalaženja, kada se ovladalo Derventom nije se energičnije nastavio napad i pružena je prilika hrvatskim snagama da se izvuku, ponovo organizuju i uvežu odbrambene položaje na pravcu Derventa – Brod .(knjiga 2.okbr, str.91)
Borbena dejstva 4.mtb 27.mtbr VRS, po borbenim izvještajima:
10.7.1992.
Kod neprijatelja nije bilo uočavanje novih vatrenih tačaka.
Jedinice 4.mtb na položaju i u pripravnosti, a borbene aktivnosti nisu preduzimane.
problemi oko napuštanja jedinice, samovoljno, ne preduzimaju se mjere sprečavanje,
otežano pozadinsko obezbjeđenje jedinice
12.7.1992.
u toku dana položaji 1.čete gađani su iz MB. Ujutro je iz pravca s. Bošnjaka bilo pripucavanje iz pješadijskog naoružanja. Preko puta u s. Svaguši pogođena je jedna kuća MB minom. Ispod groblja 100m na lijevoj strani pogođena je još jedna kuća.
11.7.1992. u popodnevnim časovima iz pravca Dimnjača neprijatelj po položajima 3.čete ispalio nekoliko mina, a oko ponoći došlo je do pješadijskih provokacija.
Na provokacije nije se odgovorilo.
13.7.1992.
U toku dana neprijatelj je haubicama i MB gađao položaje bataljona po cijeloj dužini linije odbrane. Tom prilikom stradalo je jedno civilno lice. Primjećeno je da je neprijatelj sa položaja lijevo od Markovca gađao MB položaje naše 1.čete. Iz pravca Olujića (s.Kuljenovci) bilo je pješadijske vatre -provociranja nazih položaja prema 2.četi. U toku dana primjećeno je i grupisanje i spuštanje neprijatelja sa obronka Markovca sve bliže našim položajima.
Jedinice bataljona nisu izvodile veće aktivnosti, osim izviđačkih grupa.
i dalje problemi u oblasti samovoljnog napuštanja jedinice.
U pozadinskom dijelu, nezadovoljstvo sa kvalitetom hrane.
15.7.1992.
U toku dana bataljon po naređenju komande brigade, izbio na liniju putem s.Olujići do ivice šume, desno s.Mamići, lijevo k.172 i dalje putem Bošnjaci. Stanje je bilo u redu, sve dok se 8 pripadnika iz 3.mtb nije povukao, pa je bataljon ostao bez desnog susjeda oko 17.40 časova. U to vijeme neprijatelj je udario sa boka i poginuo je pripadnik Topić Rajka Predrag, rođen 1967. godine u Gornjoj Ilovi, opština Prnjavor. Zadobio je prostrelnu ranu snajperskim metkom kroz srce. Tada je 2.vod 3.čete, kojem je pripadao ppoginuli , povukao sa desnog boka i 2.četa bataljona ostala bez desnog krila. Neprijatelj je tada žešće napao, pa su se jedinice bataljona morale povući na polanu liniju. Takođe se povukao i 1.vod 2. čete, pa je na iniju upućeno svo raspoloživo ljudstvo, bolesni i pošteđeni.
veliki problem u očuvanju morala jedinice jer sa relativno malim brojem , oko 90 pripadnika, brani se velika linija.
po projceni problem je i sa 3.mtb,
uspostavljeno sadejstvo sa 1.mtb i radi njih bataljon je ostao na zauzetoj liniji.
Derventa, juni 1992.
Milena Slijepčević, predsjednik KSS Palačkovci
U posjeti 1.mtb KSS
Slavica Nastić, boličarka 1.mtb, o borbama na Bijelom brdu:
Čini mi se da nikada neću moći zaboraviti 30. i 31. 7.1992 godine. bilo je to pod Markovcem, u Kuljenovcima. Paklena bitka naših snaga sa ustašama, koje nadiru sa Bijelog brda. Ustaljeno pravilo komandanta Vitomira Đurđevića i Dane Šuška da se sanitetska službe nalazi u najbližoj zoni, takoreći u prvim borbenim redovima. Nismo očekivati neprijateljski napad. Bilo je to iznenada, tako da se bataljonski ljekar do početka tog stravićnog ratnog plana nije vratio sa zadatka. Ja i moja koleginica iz prnjavorskog Doma zdravlja, medicinska sestra Zijada Ćuran same smo bile u sanitetu , brzu medicinsku pomoć pružile smo za 45 teže i lakše ranjenih. Najsrećniji smo bile kada smo saznale da je svih 45 renjenih ostalo u životu, što znači da je i prva pomoć bila blagovremena i stručna. (Naš zavičaj Prnjavor, juni 1993. str 10 i Ženske duše, Nedeljko Sančanin, Banjaluka, 2001. str 48).
Bitka u Beglucima, kaze Zoran Kanjski, komandir „Juda“ u 1.mtb za Naš zavičaj Prnjavor od juna 1995. godine, str.3.
Ostaje trajno u sjećanju. Rastjerali smo Turke, ali su se iznemada pojavili Hrvati. Izmiješali smo se sa njihovim bojovnicima, a spasili smo se zahvaljujući jednom našem borcu i njegovim nadimkom „Jozo“. Bio je to Zoran Sančanin, momak od koga se zaista imalo šta naučiti. Naravno i tu, u Beglucima“ presudila je nača hrabrost, volka i upornost.
Poginuli pripadnici inžinjerijskog bataljona 27. mtbr. 31.8.1992. godine.
Čelaruši inžb
DRAGAN (Pero) JOVIĆ, rođen 12.3.1964. godine Gornji Detlak, opština Derventa. Poginuo u borbama 31.8.1992. godine rejon Bijelo Brdo (Čelaruša) – Derventsko ratište. Pripadnik inžinjerijskog bataljona 27. Mtbr. Sahranjen Detlak – Derventa.
BORISLAV (Teodor) PETКOVIĆ, rođen 25.8.1962. godine Drijen, opština Derventa. Poginuo u borbama 31.8.1992. godine rejon Bijelo Brdo (Čelaruša) – Derventsko ratište. Pripadnik inžinjerijskog bataljona 27. mtbr. Sahranjen Drijen – Derventa.
ZORAN (Vid) SIMIĆ , rođen 10.2.1964. godine Agići, opština Derventa. Poginuo u borbama 31.8.1992. godine rejon Bijelo Brdo (Čelaruša) – Derventsko ratište. Pripadnik inžinjerijskog bataljona 27. mtbr. Nema podataka gde je Zoran sahranjen.
ZORAN (Zdravko) MILANКOVIĆ, rođen 5.7.1966. godine Donji Palačkovci, opština Prnjavor. Poginuo u borbama 31.8.1992. godine rejon Bijelo Brdo (Čelaruša) – Derventsko ratište. Pripadnik inžinjerijskog bataljona 27. mtbr. Sahranjen Palačkovci – Prnjavor.
DUŠКO (Pero) RUDONJIĆ, rođen 22.10.1973. godine Кremna, opština Prnjavor. Poginuo u borbama 31.8.1992. godine rejon Bijelo Brdo (Čelaruša) – Derventsko ratište. Pripadnik inžinjerijskog bataljona 27. mtbr. Sahranjen Кremna – Prnjavor.
SLOBODAN (Zdravko) TULIĆ, rođen 1.12.1964. godine Čorle, opština Prnjavor. Poginuo u borbama 31.8.1992. godine rejon Bijelo Brdo (Čelaruša) – Derventsko ratište. Pripadnik inžinjerijskog bataljona 27. Mtbr. Nema podataka gde je Slobodan sahranjen.
DRAGOLJUB (Sredoje) SARIĆ, rođen 1.9.1952. godine, Drenova, opština Prnjavor. Poginuo u borbama 31.8.1992. godine rejon Bijelo Brdo (Čelaruša) – Derventsko ratište. Pripadnik inžinjerijskog bataljona 27. mtbr. Nema podataka gde je Dragoljub sahranjen.
ŽELJКO (Neđo) LUКAJIĆ, roćen 2.1.1971. godine Кremine, grad Banjaluka. Potporučnik poginuo u borbama 31.8.1992. godine rejon Bijelo Brdo (Čelaruša) – Derventsko ratište. Pripadnik inžinjerijskog bataljona 27. mtbr. Sahranjen Glamočani – Laktaši.
IVICA (Anto) MAJDANDŽIĆ, rođen 1.2.1963. godine Banja Luka, grad Banja Luka. Potporučnik poginuo u borbama 31.8.1992. godine rejon Bijelo Brdo (Čelaruša) – Derventsko ratište. Pripadnik inžinjerijskog bataljona 27. Mtbr. Sahranjen u Banja Luci.
Pogled sa Nemića, desna obala r.Drine na objekat Kunjarac u opštini Bratunac, objekat destva Juda 1.mtb. Desno je put za rudnik Sase i dalje za Srebrenicu.
Zapažanja oko borbe za oslobođenje Dervete- grupa 27.mtbr Soko :Borbe za Derventu 27.1.2021.
Izvlačenja
Prvenstveno u ovom tekstu se obraćam pripadnicima čete vojne policije i brigadnim izviđačima 27. mtbr. koji su u ratu od samog početka do kraja bili stub naše brigade. Nije bilo borbenih dejstava a da ti borci nisu učestvovali.Povod samog teksta je operacija “Koridor 92”, i nedavni dokumentarni – igrani film “Koridor 92” koji je urađen tako kako je urađen (ne želim o njemu da polemišem).Jučerašnji video zapis Bijelo Brdo avgust 1992. godine, kao administrator ja nisam autor ni jednog ni drugog, ni filma ni video zapisa.Što se tiče video zapisa to je arhivska građa, teško je obuhvatiti, napisati, prvo pravac odbrane, zatim oslobođenja objekata oko Dervente. Akcije 2. i 12. maja, 13. maja na Markovcu, ulasku naših jedinica 27. mtbr. u sam objekat Doma vojske JNA u samom gradu – Derventu.Napredovanje do samog Bijelog Brda, pa pravac odbrane Sedići (tt 215), objekat Kalačka (tt 152), Raščići (tt 115), Begluci, objekat Bemići (tt 155), objekat Gradac (tt 165) sve ovo sa malim ostupanjem.Na neki način Bijelo Brdo je već tada bilo u poluokruženju.Samo Bijelo Brdo mnoge jedinice su pokušale zauzeti, počevši od 5. juna pa sve do 25. na 26. avgusta kada su rejon Čelarušu (tt 184) i rejon Kostreša (tt 148) zauzele jedinice čete vojne policije i brigadni izviđači 27. mtbr zanimljiv podatak da smo oslobodili te objekte bez artiljerijske podrške.Samim tim pravac neprijateljske odbrane nije imao drugog izbora nego povući se sa objekta na Bijelom Brdu (tt190).Ovo ne pišem zato što mi pripadnici 27. mtbr. ne znamo koje šta oslobodio, nego da nam ne pišu neki koji nisu učestvovali u oslobođenju pomenutih objekata.Znam da je teško napisati jedan tekst da budu svi zadovoljni. Ali kada bi se uključili svi autentični akteri mogli bi napisati i ostaviti pokolenjima.Ne radi omalovažavanja ostalih jedinica Vojske Republike Srpske već radi istine. Više sam nego siguran da će neko za 20,30,50 godina pisati na osnovu arhivske građe.Ako se bude pisalo na osnovu sumnjive arhivske građe mogli bi se zapitati dali je 27. mtbr. uopšte bila učesnik TG-3?Toliko od mene. Razmislite dobro. (Karta : Pravci izvlačenja i spasavanje nejači iz Dervente, zbeg od hapšenja i pogroma. Jedini prolaz, nakon postavljanja barikada na svim putnim pravcima i zabrane dolaska u Derventu na posao ili nekim drugim poslom.)
Akcija čete vojne policije i idč 27.mtbr, zapis Grupa Soko 27.mtbr 13.12.2023.)
U leto 31.8.1992 godine četa vojne policije i brigadni izviđači (operacija „Koridor“) bili su dan – noć u borbenim dejstvima , toga dana u rejonu Čelaruše – Derventsko ratište, dolazi do zauzimanja zgrade u voćnjaku „ekonomije“. Pre ulaska u samu zgradu naši borci ubacuju ručnu bombu, zgrada je veoma dugačka.
Beleuzov Švabo
Borac Beleuz ulazi u zgradu i bukvalno naleće na vojnika, u tom trenutku nije znao koje vojnik, prilazeći tom vojniku koji je govorio nešto na nemačkom jeziku. Pripadnik čete vojne policije Beleuz, pomislio je da je neka šala, često su se saborci šalili rečima na nemačkom (apetiten klisen vas prcenzi mene niks) nije moglo promaći oštrom oku našeg saborca da vojnik ima kalašnjikov u ruci, maskirne pantalone i crnu majicu kratkih rukava, na majici je bilo veliko slovo „U” i natpis „hrabra vojska 1941 – 1954“ sekunde su odlučuvale koji će pre da odreaguje na našu sreću pripadnik čete vojne policije, Beleuz je pre odreagovao.
Tom priliko zarobljen je pripadnik neprijateljske vojske, pripadnik HOS-a Oliver Švajkard , rođen 13.5.1970 godine, nemac. Kolika je bila bliskost da je Oliver iz ruke u ruku dao svoj kalašnjikov našem Beleuzu. Oliver je tada bio lakše ranjen od gelera ručne bombe u nogu. Oliver prebačen je u komandu u Kulini. Ovo je jedan od primera čojstva u ratu pripadnika 27. mtbr.
Ko zna zbog čega se Oliver prabacuje u zatvor u Istočno Sarajevo?! Pod nejasnim okolnostima uspeva preći na stranu koju kontroliše 1. korpus tzv. A RBiH, od 1993 godine do kraja rata bio je pripadnik 101. mtbr tzv. ARBiH.
Naš Beleuz je tri puta ranjavan u ratu, svaki put u sa lakšim ranjavanjem, prve godine posle rata u požaru zadobio je teže povrede tada je izgorila kuća u kojoj je spavao. Časan u ratu pozitivan u miru.
[1] Zapovjest za napad komandanta TG-3 puk Slavka Lisice, Komandant bez potrebe, Banja Luka 2000, str.24
Prvu veću „borbenu akciju“ policajci čvp 27.mtbr su imali na Markovcu. Cilj , zauzeti glavnu kotu na ovom brdu. Odatle bi se moglo kontrolisati prebacivanje ustaša sa lijeve obele rijeke Save na teritoriju bivše Bosne. Akcija je bila uspješna ali se, po naređenju tadašnje komande, borci morali povući. U toj akciji policajci su imali dva ranjena nakon toga dobiva i druge zadatke, čiji pripadnici uspješno izvršavaju
Borci , ratni vojni invalidi i poštovaoci srećan Vam 13. maj Dan 27. mtbr.
Nastala je 13. maja 1992. godine u Donjem Detlaku opština Derventa preformisana iz 327. brigade JNA, u 27. Mtbr. VRS.
Brojno stanje pri formiranje na samom početku rata bilo je 65 oficira, od toga 15 aktivni i 50 rezervni, podoficira 91, od toga aktivni 8 i rezervni 83, vojnika 2.193, regruta (mlada vojska) od toga 51 i rezervista 2.142, ukupno 2.349 popunjenost brigade je bila ispod 45%.
Jedna od najvećih brigada 1. KK, ratni put ove brigade: Derventa, Brod, Vukosavlje, Odžak, Orašje, Gradačac, Jajce, Srebrenica, Bratunac, Benkovac, Vlasenica, Doboj, Zavidovići, Maglaj, Teslić, Sarajevo, Bihać, Vlašić, Ključ, Mrkonjić Grad, Sanski Most.
Sve postavljene zadatke od prepostavljene komande, brigada je uspešno izvršila. U svome ratnom putu brigada po pisanoj depeši komandi 1. KK od 8. januara 1996. godine koji je potpisao komandant brigade potpukovnik Rajko Radulović, brigada je imala 527 poginula, tragično nastradala i umrla borca.
Prema istoj toj depeši brigada je imala izdata rješenja po stavci ranjen povređen 1966, a neki borci su više puta ranjavani kroz rat. Po godinama u 1992. godini brigada je imala 1053 ranjena i povređena borca. U 1993. godini brigada je imala 262. ranjena i povređena borca. U 1994. godini brigada je imala 215. ranjena i povređena borca. U 1995. godini brigada je imala 426. ranjena i povređena borca. U 1996. godini je imala 10 ranjena i povređena borca.
Kao administrator grupe – profila 27. Mtbr. ravnajući podatke do kojih sam uspeo da dođem 327. – 27. Mtbr. minimalno je imala 528 poginula, tragično nastradala, nestala i preminula borca. Od tog broja 280 sa prostora opštine Derventa (taj broj ne bi trebao da pređe više od 295), sa prostora opštine Brod 130, sa prostora opštine Prnjavor 144 stim da podatke treba poravnati, recimo neki poginuli borci vode se i u drugim opštinama, sa prostora grada Banjaluke minimalno 18. Podaci se baziraju na pisanim dostupnim podacima tako da ne ulazim lično dali su pojedini civili dobili status poginulog borca. Isto tako ne ulazim u podatke za borce koji su tragično nastradali ili umrli, dali su oni zaista bili pripadnici 327. – 27. mtbr.
Ratni komandanti su bili: Do 19. maja 1992. godine brigadom komanduje potpukovnik STANKO TRAJKOVIĆ (odsutan zbog bolesti). Potpukovnik RATKO GRAHOVAC, komanduje brigadom od 27. maja 1992. godine do 5. juna 1992. godine. Pukovnik TRIVO VUJIĆ brigadom komanduje od 23. juna 1992. godine do 30. juna 1992. godine kada je poginuo u borbama. Potpukovnik STANKO BALTIĆ, brigadom komanduje od 7. jula 1992. godine do 1. novembra 1992. godine. Potpukovnik BOŠKO PEULIĆ, komanduje brigadom od novembra 1992. godine do novembra 1994. godine. Pukovnik RAJKO ČKONJEVIĆ v/d komandanta brigade nekoliko dana u novembru 1994. godine (zbog bolesti odsutan) Pukovnik RAJKO RADULOVIĆ, od novembra 1994 do kraja januara 1996. godine. Načelnik brigade (posle general Vojske Republike Srpske) potpukovnik LJUBOMIR OBRADOVIĆ komanduje brigadom (zbog bolesti Trajkovića i ne popunjenosti komandanta brigade) od 1. aprila 1992. godine do 27. maja 1992. godine, od 6. juna 1992. godine do 23. juna 1992. godine, zbog ne popunjenosti komandanta i zbog herojske pogibje komandanta brigade pukovnika TRIVUNA – TRIVE VUJIĆA od 30. juna 1992. do 7. jula 1992. godine.
Zadnju godinu rata komandant brigade je pukovnik RAJKO RADULOVIĆ, načelnik brigade major NIKOLA ŠTRBAC, komandant 1. bataljona – Motajičkog potporučnik NEDELJKO – PEPA SUVAJAC, komandant 2. bataljona kapetan ZDRAVKO – MAČAK TATOMIR, 3. bataljona potporučnik MILENKO DAMJANOVIĆ, 4. bataljona – Brodski potporučnik NENAD – NEŠO MILIČIĆ , izviđačko – diverzantskom četom (brigadni izviđači) komanduje vodnik STANKO SEKULIĆ , četom vojne policije komanduje potporučnik MILOVAN ŠUĆUR. Brojno stanje ratne 1995. godine bilo oko 5400 pripadnika, kroz brigadu je prošlo preko 11. 500 pripadnika.
Borci su bili iz Dervente, Broda, Prnjavora, Srpca, Sokoca, Zenice, Zavidovića, Maglaja, Kaknja, Gradačca, Teslića, Doboja, Banja Luke, Čelinca, Laktaša, Gradiške, Dubice, Kostajnice, Novog Grada, Prijedora, Krupe na Uni, Sanskog Mosta, Ključa, Bosanskog Petrovca i drugih mjesta. U brigadi je bio jedan broj dobrovoljaca iz Srbije, u sastavu brigade bila je i četa „Meša Selimović“ pripadnici te čete su uglavnom bili Muslimani iz Dervente i Broda. Veliki broj i drugih naroda borili su se u sastavu 27. mtbr. Aprila 1994. godine u sastav brigade ulazi ljudstvo 1.osinjske lpbr.
Kroz rat (sa malim odstupanjem) brigada je imala ovu strukturu:
– Komanda brigade.
– Komanda stana.
– Izviđačka četa.
– Četa vojne policije.
– Četa veze.
– 1. motorizovani bataljon (od 1993. godine se reorganizuje i dobiva naziv Motajički).
– 2. motorizovani bataljon, prvo odred „Vojvoda Mišić“ (četa „Meša Selimović“ ušla u sastav ovog bataljona).
– 4. motorizovani bataljon (Brodski formiran posle oslobođenja Dervente ušao u sastav brigade početkom 1993. godine).
– 3. motorizovani bataljon (ponovo se formira u prvoj polovini 1994. god.)
– 5. motorizovani bataljon (kada je rasformiran, borci prelaze u 1. i 3. bataljon)
– Bataljon Vukovi sa Vučijaka (ušao u sastav od maja1992. god.)
– Banjalučki bataljon u sastavu brigade 1992. godine.
– 3 i 5 bataljon 1. teslićke pbr (ušao u sastav u drugoj polovini 1994. godine)
– Radnički bataljon (borci sa prostora Derventske opštine u sastavu brigade 1994 – 1995)
– Inžinjeriski bataljon.
– Pozadinski bataljon.
– Haubički artiljeriski divizion 122mm M – 38.
– Mešoviti protivoklopni artiljeriski divizion.
– Laki artiljeriski divizion PVO.
– Tenkovska četa 10 tenkova + OT.
– Baterija top – haubica 155mm.
– Baterija samohodnih oruđa 30/2 mm.
– Vod ABHV.
Za sve što su učinili borci ove brigade u Odbrambeno – otadžbinskom ratu brigada je odlikovana ordenom Karađorđevom zvijezdom drugog reda. Treba napomenuti da je ovo odlikovanje jedno od najviših u Republici Srpskoj.
Za požrtvovanost i ispoljenu veliku hrabrost njenih pripadnika u odbrani Teslića, skupština opštine Teslić dodijelila je Zlatnu plaketu 27. mtbr. 2000 . godine.
(Ovaj tekst je ažuriran 13. maja 2023. godine i biće ažuriran kada se prikupe novi podaci).
Poginulima, nestalima, tragično nastradalima i umrlima neka je vječna slava i hvala !
