Tomić Srđan

17. septembar 2025.

GODIŠNJICA MOBILIZACIJE RATNIH JEDINICA JNA SA PODRUČJA GRADA

Za odbranu Srpskog naroda i srpskih teritorija, u maju mjesecu 1991. godine počinju prva pozivanja – mobilizacije vojnih obveznika s područja opštine Prnjavor, u ratne jedinice JNA, a po zahtjevima komande 5. korpusa JNA. Prioritet su vozači u OMJ JNA.

Mjesec septembar 1991. godine je mjesec izvršenja prvih ratnih mobilizacija rezervnog sastava sa područja grada u ratne jedinice JNA i TO po planovima mobiulizacije i popune. Mobilizacija je izvršena prema naređenju za tajnu mobilizaciju ratih jedinica JNA ( pozivanje lica iz rezervnog sastava i materijalnih sredstava iz popisa rasoređenim u RJ), na osnovu PRAMOS-a i naređenja komande vojnog okruga i 5.korpusa JNA Banja Luka:

  • 17.9.u 8.00 časova naredba za pozivanje pripadnika 293.inžinjerijski puka 5. korpusa JNA, RJ 6817 vojna pošta 5401 Banja Luka;
  • 17.9. u 8.00 časova naredba za pozivanje pripadnika 188. pontonjerijskog bataljona 5. korpusa JNA, RJ 3226, vojna pošta 4352 Banja Luka;
  • 17. i 30.9.u 8.00 časova naredba za pozivanje pripadnika skladište MTS 5. korpusa JNA, RJ 2984/84 i 12-17, vojna pošta 3780 Banja Luka;
  • 17. i 19.9.u 8.00 časova naredba za pozivanje pripadnika intendantskog bataljona 5. korpusa JNA, RJ 2984/43-47 vojna pošta 5290 Banja Luka;
  • 17. 9.u 8.00 časova naredba za pozivanje pripadnika skladište intendantskih MS 5. korpusa JNA, RJ 2984/48-51 vojna pošta 9396 Banja Luka;
  • 21.9.u 8.00 časova naredba za pozivanje pripadnika 329.okbr 5. korpusa JNA, RJ 5456 vojna pošta 8840 Banja Luka;
  • 5.10.1991. i 25.3.1992. u 8.00 časova naredba za pozivanje pripadnika 327.mtbr 7. korpusa JNA, RJ 8037 vojna pošta 3164 Derventa;
inžp 1992.

Mobilizacija, kao planska aktivnost prelaska na ratnu organizaciju u opštini Prnjavor, sprovedena je po mobilizacijskim pravilima bivše JNA, a prema mobilizacijskom razrezu[1].

Na području opštine  u 1991. godini organizacijski je pokrivala Teritorijalna odbrana kao dio Oružanih snaga SFRJ. Opština Prnjavor popunjavala je i vršila mobilizaciju za devet ratnih jedinica JNA i Teritorijalnu odbranu opštine.

Prva ratna opšta mobilizacija jedinica i ustanova Teritorijalne odbrane opštine počela je pravovremeno od 18.9.1991. godine, bez proglašenja ratnog stanja, i počela da funkcioniše po ratnoj organizaciji i formaciji od 3.398 mobilisanih boraca.(1) Vojnika 86%, (2) podoficira  11% i (3) oficira  3% [2].

Pregled mobilisanih vojnih lica sa područja grada po kategorijama u RJ JNA:

popunasvega%345Starost
mobilizacija157882,32%13801405829,85
domobilizacija572,97%468331,21
prekomanda28214,71%234351330,18
ukupno1.917100%1.6601837430,41

Pregled vojnih pošta JNA  mobilisanim pripadnicima RJ sa područja opštine Prnjavor:

Vojna poštasvega%345Starost
3164 Derventa, 327.mtbr 7.KJNA142574,33%12361345530,17
3780 Banja Luka, 993.PoB 5.K Krčmarice562,92%496129,97
4352 Banja Luka, 188.pontb 5.KJN30,16%324,35
5290 Banja Luka, 993.PoB 5.K Mali Logor733,81%665232,01
5401 Banja Luka, 293.inžp 5.KJNA1799,34%15218930,27
6510 Derventa, samostalni mtb JNA50,26%4129,26
8840 Banja Luka, 329.okbr 5.KJNA1447,51%12316525,75
9396 Banja Luka, 993.PoB 5.KJNA Trapisti321,67%273232,26
ukupno1.917100%1.6601837429,25

Mobilisano, odazvalo se  u RJ JNA sa opštine i raspoređeno, prvi put, preko 1900 vojnih obveznika,  1.660 vojnika (3) ili 87%, podoficira(4) 183 ili 10% i oficira(5) 74 ili 3% Prosjek starosti mobilisanih vojnih obveznika iznosio je 30 godina, što znači prvog poziva. Najviše je mobilisano u 327.mtbr Derventa, 329.okbr (bez odredaTO) i 293. inžinjerijski puk. U odnosu na plan.razrez od 1760 vojnih obveznika, mobilizacija RJ JNA izvršena je više za 8%

329.okbr JNA, naplatna rampa

Pregled izvršene mobilizacija ratnih jedinica JNA na području opštine po mjesecima u 1991/1992. godini

Vojna poštasvega%junjulavgseptoktnovdecjanfebmartaprmaj
3164 Derventa142574,33%16788285511238110233
3780 Banja Luka562,92%43922
4352 Banja Luka30,16%21
5290 Banja Luka733,81%153431227
5401 Banja Luka1799,34%16117181138312
6510 Derventa50,26%5
8840 Banja Luka1447,51%212181227201013444
9396 Banja Luka321,67%321332
ukupno1.917100%321225884169292315245120291

Pregled narastanja jedinica JNA od 1900 boraca u cilju obezbjeđenja potrebnog nivoa b/g –  mobilizacije od 17.9.1991. godine.

Najveća mobilizacija bila je u oktobru mjesecu na početku ratnih dejstava sa preko 800 boraca

U skladu sa naredba SSNO GŠOS SFRJ III uprava, od 13.12.1991. godine o zadržavanju v/o  OS SFRJ u uslovima neposredne ratne opasnosti do tri mjeseca neposredno po odsluženju vojnog roka, banjalučko područje proglašeno kriznim, te se svi vojni obveznici koji su u JNA stupili u 1991. godini, ostaju do završetka b/d, a ne 4 (četiri) mjeseca kao u područjima koja nisu proglašena kriznim, npr. u 327.mtbr 7.K JNA Derventa pozivani su raspoređeni v/o na 4 mjeseca od 5.10. do 5.2.1992. godine, pa na odmor, a potom ponovo 8.3.1992. godine pozivanje na vv 4 mjeseca u kasarnu Derventa.

Pregled vojnih pošta JNA  sa rapoređenim i mobilisanim pripadnicima u jedinice sa područja opštine Prnjavor:

Vojna poštasvega%345Starost
3164 Derventa175491,50%15051787129,92
3780 Banja Luka572,97%506129,97
4352 Banja Luka60,31%5131,51
5290 Banja Luka743,86%675231,83
5401 Banja Luka1829,49%15518930,20
6510 Derventa50,26%4129,26
8840 Banja Luka1678,71%13721926,07
9396 Banja Luka341,77%284232,57
ukupno2.279118,88%19512349430,17

U RJ JNA sa opštine raspoređeno, prošli kroz jedinice, preko 2200 vojnih obveznika, sa prvim prekomandama  u osnovnim jedinicama brigade (bio u inž.puku pa prešao u 327.mtbr ) 1‚951 vojnika (3) ili 86%, podoficira(4) 234 ili 10% i oficira(5) 94 ili 4% Prosjek starosti mobilisanih vojnih obveznika iznosio je 30 godina, što znači prvog poziva. Najviše je mobilisano u 327.mtbr Derventa, 329.okbr (bez odredaTO) i 293. inžinjerijski puk. U odnosu na plan.razrez od 1760 vojnih obveznika, mobilizacija RJ JNA izvršena je više za 11%

U odnosu na procenat popune od 119% odnosi se na popunu jedinica JNA od 1.917 pripadnika. Kroz jedinice JNA prošli kroz više prekomandi preko 2640 pripadnika, više puta raspoređeni u istoj jedinici.

Pregled starosne strukture sastava ratnih jedinica  JNA po kategoriji   u opštini Prnjavor, najviše od 20 do 29. godina života:

godinesvega%345Starost
15-19 godina1286,68%124418,82
20 do 29 godina92148,04%798942924,79
30 do 39 godina67535,21%583632934,58
40 do 49 godina1517,88%119181443,54
50 do 59 godina412,14%364152,75
preko 60 godina10,05%169,30
ukupno1917100,00%16601837440,63

Pregled nacionalne strukture po kategoriji mobilisanih pripadnika JNA sa područja opštine

NacionALNOSTsvega%345Starost
Srbi169188,21%14571686629,77
Hrvati381,98%36231,13
Muslimani924,80%833631,62
Ukrajinci804,17%709131,49
Poljaci50,26%531,17
Česi40,21%3127,95
Crnogorci30,16%323,26
Italijani30,16%322,48
Albanci10,05%131,39
ukupno1917100,00%16601837428,92

Preko 88% činili su Srbi sa ovih prostora.

Pregled izvršene mobilizacije po osnovnim ratnim jedinicama-vojnim poštama, bataljonima JNA sa područja opštine

ORJsvega%3164 378043525290 5401651088409396Starost
1.mtb834,33%8331,89
1.okb10,05%125,27
2.mtb110,57%1132,20
2.okb20,10%231,32
3.mtb89046,43%889130,27
4.mtb40,21%435,39
4.mtč1377,15%13729,99
čv100,52%7329,73
čvp211,10%17426,94
had122150,78%7827,68
ič70,37%5223,74
inb804,17%371631,57
intč10,05%122,50
IntSkl231,20%112132,23
inžb231,20%161627,78
inžč221,15%12131,09
iv30,16%336,16
k-dab70,37%732,42
k-dabr20,10%230,35
ks30,16%1231,61
ladPVO170,89%1727,75
lsardPVO90,47%923,22
mb311,62%3128,38
mč10,05%126,35
mpoad1769,18%17629,35
mtb50,26%529,26
okb512,66%5125,91
ov30,16%329,79
pionb10,05%132,98
pionč1186,16%11830,00
pontč20,10%223,86
pozb442,30%281629,55
pozč150,78%1527,61
rjVV180,94%71126,77
SkInMS60,31%1536,62
SkMMES190,99%1930,86
SkMMTS201,04%2027,26
tč150,78%1525,27
ThSkl120,63%1233,91
vabho20,10%237,42
vv70,37%731,95
ukupno1.917100%14255637317951443229,61

Pregled izvršene mobilizacije RJ JNA po VES-u

VESsvega%345Starost
1110179641,52%74941630,06
11102130,68%11225,77
11103251,30%23227,70
11104371,93%31628,27
11105371,93%33431,31
1110610,05%126,78
11107180,94%16226,81
11119341,77%303129,97
1112130,16%330,13
1112210,05%120,99
1112310,05%129,99
11201784,07%714329,11
1120520,10%237,94
1120610,05%131,44
11207170,89%14331,85
1120960,31%628,39
1121410,05%118,14
11217261,36%223129,69
1122010,05%135,72
11221241,25%2430,20
11223301,56%28225,51
1123310,05%119,03
11301452,35%413128,99
1130440,21%421,60
1131490,47%8127,27
1132210,05%135,13
1132650,26%4129,09
11401180,94%15323,55
1140230,16%321,33
1140350,26%529,13
1140410,05%125,27
1140680,42%823,18
1140840,21%2220,95
1141020,10%221,43
1141120,10%1120,51
1145120,10%1133,69
1145220,10%219,19
11701834,33%793128,99
1170210,05%125,29
1170440,21%439,36
1170650,26%534,74
1170720,10%231,90
1170930,16%324,22
1171310,05%130,15
1172520,10%233,23
1174060,31%627,49
1174110,05%128,32
11801241,25%21330,37
1180220,10%244,35
1180410,05%134,44
1180730,16%329,21
1180820,10%225,41
11812150,78%14128,67
1181510,05%138,74
1190140,21%3132,91
1190320,10%231,45
1210180,42%7127,07
12102100,52%1030,86
1210330,16%2122,19
1210540,21%3134,27
1210610,05%120,30
1210720,10%1124,38
1210830,16%334,86
1211010,05%118,41
1211770,37%729,21
1211820,10%232,65
1211920,10%222,22
1212140,21%3126,02
1212210,05%125,60
1212310,05%121,62
1212640,21%423,25
1214330,16%2125,21
121o210,05%122,40
1221010,05%119,23
1225110,05%123,49
12401221,15%2228,13
1240240,21%430,42
12403552,87%48728,50
1241260,31%632,83
1241390,47%937,87
1241710,05%137,97
1241810,05%130,90
12501291,51%253132,48
1250210,05%137,78
1260110,05%120,12
127011618,40%1491231,68
1270310,05%150,92
2100110,05%128,19
2110130,16%2139,05
2110240,21%2241,50
2110810,05%133,13
2110910,05%133,34
2120110,05%135,73
2121710,05%128,52
2130210,05%128,83
2140210,05%124,91
2170130,16%333,29
2170220,10%1128,52
2180120,10%1133,72
2180240,21%1331,52
2180710,05%143,19
2181210,05%137,76
2181510,05%129,11
2190110,05%126,70
2190230,16%336,21
2210110,05%124,43
2211330,16%336,96
2214120,10%1124,16
2240160,31%5133,28
2240410,05%135,62
2250320,10%235,11
2270120,10%1132,00
31101110,57%11030,17
31102412,14%6112432,62
3120130,16%2132,46
3120290,47%12635,91
3120910,05%128,98
3130250,26%3229,14
3140220,10%1137,72
3140310,05%124,38
3170130,16%1225,88
3170270,37%12437,73
3180110,05%133,84
3180510,05%137,44
3214310,05%137,27
3240110,05%140,19
3250130,16%11139,60
3270110,05%120,81
3270210,05%128,94
ukupno1917100%16601837429,88

Najviše mobilisanih ima u rodu pješadije na dužnosti strelca oko 800 ilki 42% boraca, kod podoficira ( 4) pješadije i oficira pješadije 31 borca.

Pregled izvršene mobilizacije RJ JNA po činu i kategorijama:

činsvega%345Starost
bez133769,74%129437629,99
vojnik150,78%112230,78
razvodnik995,16%93629,71
desetar27114,14%23332628,14
mlađi vodnik392,03%2215229,07
vodnik763,96%466630,23
vodnik 1 klase70,37%1633,19
stariji vodnik211,10%18338,92
stariji vodnik 1 klase10,05%140,21
zastavnik10,05%131,46
potporučnik100,52%1022,98
poručnik170,89%11631,31
kapetan70,37%734,46
kapetan 1 klase140,73%1443,30
major20,10%258,69
ukupno1917100%16601837433,46

Od podoficira(4) najviše bilo vodnika 76, a od oficira (5) kapetana 1 klase  14

Pregled izvršene popune ratnih jedinica JNA po katagorijama vojnih lica na starješinske dužnosti

dužnostsvega%345Starost
bez2308120,40%21481411929,76
pomoćnik komandanta brigade20,10%238,06
komandant bataljona50,26%533,03
zamjenik60,31%1537,49
pomoćnik110,57%11942,92
komandir čete402,09%543133,26
zamjenik120,63%22831,52
komandir voda914,75%8483530,78
zamjenik241,25%814229,82
komandir odjeljenja1226,36%6850428,45
referenti90,47%17133,64
četne starješine100,52%45135,92
komandiri samostalnih odjeljenja70,37%2535,34
ukupno2647138,08%224727812233,85

Samo je 4% bilo na starješinskim dužnostima od strane vojnika na komandnoj dužnosti. Procenat od 138% odnosi se na brojno stanje od 1917 pripadnika.

Pregled mobilisanih boraca JNA prema mjestu stanovanja:

Naseljesvega%345Starost
Babanovci371,93%34333,80
Banja Luka20,10%225,99
Brezik100,52%1024,62
Brod10,05%120,98
Čelinac20,10%221,67
Čivčije160,83%14227,07
Čorle231,20%20326,00
Crkvena190,99%1928,85
Derventa40,21%433,84
Doline30,16%325,54
Donja Ilova311,62%29227,42
Donja Mravica281,46%26228,85
Donji Galjipovci251,30%222128,28
Donji Palačkovci311,62%282132,12
Donji Smrtići512,66%47430,71
Donji Štrpci894,64%7511331,22
Donji Vijačani713,70%67428,97
Drenova281,46%24426,93
Gajevi80,42%831,28
Galjipovci30,16%331,77
Gornja Ilova412,14%382125,74
Gornja Mravica331,72%311130,19
Gornji Galjipovci130,68%12128,96
Gornji Grabik20,10%1141,67
Gornji Palačkovci653,39%558231,39
Gornji Smrtići1085,63%1004429,97
Gornji Štrpci542,82%493230,77
Gornji Vijačani603,13%509126,64
Grabik Ilova341,77%312129,47
Gusak160,83%1627,82
Hrvaćani221,15%183131,00
Jadovica60,31%4231,66
Jasik10,05%123,67
Karać30,16%327,43
Kokori140,73%101329,18
Konjuhovci30,16%2130,77
Kremna311,62%282130,37
Kulaši90,47%8124,89
Lišnja160,83%14231,26
Lužani201,04%163126,01
Maćino brdo100,52%81130,18
Mlinci100,52%9126,99
Mračaj80,42%7129,87
Mravica60,31%630,58
Naseobina Hrvaćani40,21%3131,08
Naseobina Lišnja50,26%531,13
Novo Selo60,31%632,00
Okolica321,67%265130,22
Orašje160,83%15129,43
Otpočivaljka140,73%13125,78
Paramije150,78%1528,69
Pečeneg Ilova603,13%527128,30
Popovići241,25%21325,27
Potočani251,30%204130,30
Prnjavor41321,54%325553332,75
Prosjek321,67%29327,55
Puraći10,05%144,62
Ratkovac381,98%332330,43
Šarinci422,19%372328,26
Šereg Ilova140,73%103127,61
Šibovska90,47%8131,72
Skakavci180,94%15326,71
Srpovci60,31%5126,95
Štivor30,16%322,48
Velika Ilova422,19%374127,81
Vršani311,62%30127,63
ukupno1917100%16601837429,08

Najviše mobilisano boraca sa područja grada.

Zaključak

Opština Prnjavor je preko nadležnog vojno-teritorijalnog organa izvršila, po naredbi ratnih jedinica 5.KJNA, pozivanje i mobilizaciju preko 1500 vojnog obveznika i kasnije vršila novu popunu od 57 v/o, takođe.

Na rasporedu poo izvršenoj mobilizaciji i prvoj prekomandi u jedinicama bilo 1.917 borca sa područja opštine Prnjavor. Plan, odnosno razrez za mobilizaciju je 691 v/o za 5.KJNA i 1.066 v/o za 7.KJNA, ukupno 1.760 vojnih obveznika, a bilo je raspoređeno preko 1.900 ili više 8%, što je značajni uspjeh u odnosu na druge opštine.

Sa prvom prekomandom bilo raspoređeno u osnovne jedinice JNA preko 2200 pripadnika koji su prošli kroz jedinice JNA.

Sa više prekomandi bilo je preko 2640 pripadnika.

Od prvih mobilizacija vojnih obveznika za popunu ratnih jedinica JNA i teritorijalne odbrane opštine i dobrovoljačkih jedinica do preformacije, odnosno stvaranje VRS  izvršena je mobilizacija preko 5000 vojnih lica, sa prosjekom starosti od 30 godina, najviše od 20 do 29 godina starosti   65,45%, što  čini 16,93% ukupnog muškog radnog stanovništva opštine od 15 do 64 godine,  6,11% učešća stanovništva opštine i  2,14% u odnosu na oko 215.670 lica po evidenciji resornog ministarstva koji su učestvovali u otadžbinskom ratu ili 54,42% po evidenciji nadležnog opštinskog organa za vođenje evidencije o licima koja su regulisala vojnu obavezu u odnosu na 8.477 evidentiranih učesnika ratu na području opštine.

U odnosu na kraj rata 1995.[3] , Opština je  31.12.1995. godine prema evidenciji OMO na ukupan broj stanovnika opštine od 45.995, imala 11.987 v/o u evidenciji ili 26,06%. Rapoređeno u VRS 4.382 lica ili 73,30%. Ukupno rapoređenih u strukture odbrane RS 5.978 ili 49,87% u odnosu na broj v/o.

Izbačeno iz stroja:  361 poginuli i 1.575 ranjenih, što iznosi 35,94% u odnosu na broj v/o, odnosno 3,4% u odnosu na broj stanovnika samo su opštine Sanski Most 6,8%, Kneževo 5,3%, Kotor Varoš 3,7%, Prijedor i Čelinac 3,5% imale više gubitaka.

[1] Prema pregledu planova razvoja RJ i ostalih struktura u opštini Prnjavor 1991. godini ukupan razrez iznosio je 2.085 ljudstva i 96 motornih vozila.

[2] U julu mjesecu 1991. godine, na osnovu naređenja Odjeljenja za poslove vojne obaveze i mobilizacije, RMNO Banja Luka  uspješno je izvrrđeno pozivanje u RJ kroze mobilizacijsku vježba i pozivanje cjelokupnog sastava ratnih jedinica koje popunjava OSNO Prnjavor: tri jedinice JNA

  • RJ 2984/40-51, 14.PoB, skladište u k.Trapisti:
    • vojnika po planu 52, odazvalo se 41,
    • ml.oficira po planu 6 , odazvalo se 6
    • oficira, ništa
  • RJ 3507 , centar za obuku 14.PoB za municiju u k.Krčmarice:
    • samo oficira 3 koja su se odazvala.
  • RJ5401 inžinjerijski puk 5.K, Banja Luka:
    • vojnika 235, odazvalo se163,
    • ml.oficira 5,  10 odazvalo se 5, i
    • oficira 5, svi se odazvali.. Ulkupo ppozvano 311 vojnih obveznika, a odatvalo se 223 v/o ili 72%.

Izvršena je provjera kurirsko, -pozivarske službe  OSNO na području opštine , aktivnoisti pošte na uručenju telegrama-poziva, analiza i izvještaj o odzivu, prihvat i prevoženje v/o do mob. zborišta. Veliku aktivnost ispoljili su radnici OSNO uz pomog organa opštine. (izvještaj OSNO od 16.7.1991. godine dostavljen OPVOiM Banja Luka.

[2] Sajt Vlade RS_MRBIZ, 7.3.2017. godine, odnosno podaci iz Informacije o ostvarivanju prava porodica poginulih i nestalih boraca, ratnih vojnih invalida, boraca i civilnih žrtava rata u opštini Prnjavor, koju je skupština opštine usvojila na 2. sjednici održanoj 15.12.2016. godine.

U sastavu TO opštine (T-22206) u 2.Odredu TO opštine na platnom spisku za period  od 16-30.4.1992. godine i tokom maja, nalazili su se i pripadnici 1.mtb 77 lica, 2.mtb 278 lica 327.mtbr i 1. čete TO iz Trstenaca, opština Derventa u brojnom stanju od 204 pripadnika, u četri voda, vezi, poz.odjeljenju, vod Pjevalovac, i vod mb82mm i 120mm.

[3] Izvještaj obuhvata opštine regije za popunu jedinica 1.KK :Banja Luka, Gradiška, Kneževo, Kozarska Dubica, Kotor varoš, Laktaši, Novi Grad, prijedor, Prnjavor, Sanski Most, Srbac, S.Kostajnica i Čelinac. Ukupno 514.528 stanovnika, 132.414 broj v/o u evidenciji , što čini 26%, dok je 63.437 bilo raspoređeno u VRS. preko 60% u odnosu na broj v/o. Broj izbačenih i stroja je 14.177, poginulih 3.944 i ranjenih 10.233 ili 22% u odnosu na broj raspoređenih v/o.[1] Prema izvještaju o popuni RJ VRS sekretarijata Banja Luka MO RS od 31.12.1995. godine.